"We moeten een onmiddellijke, niet-gemedieerde relatie met de werkelijkheid hebben, niet via metingen, symbolen of modellen, maar door de werkelijkheid te voelen".
"De hele set metingen die ik ooit zou kunnen hebben, de hele set (natuur)wetten die ik ooit zou kunnen hebben, zal oneindig ver weg zijn van de set die ertoe doet. Dus ik wil het (de metingen) als nuttig beschouwen, maar ook als oneindig fout. Het ding dat heilig is, is onkenbaar... maar ik moet het blijven aanvoelen en niet leven binnen een soort model van de werkelijkheid".
Daniel Schmachtenberger
“I see who you are:
a profound opportunity of a gorgeous gift
a manifestation of the Divine
I know who you are
and I do not know anything
that you do not already know”
Julia Butterfly Hill, uit het gedicht ‘Divine Mirrors’
Julia Butterfly Hill op het geïmproviseerde platform waarop ze twee jaar woonde, op 55 meter hoogte in de 1500 jaar oude redwood Luna
In mijn mijmering van vorige week noemde ik het activisme van iemand als Julia Hill ‘sacraal’.
Ik begeef me in zekere zin op glad ijs door dat woord te gebruiken: ik ben me bewust van de weerstand die er leeft in grote delen van onze samenleving tegen de notie van het sacrale of heilige.
Toch wil ik wat verder mijmeren over die notie van het sacrale, en hoe dat een belangrijk aspect was voor Julia Butterfly Hill, en ook voor mezelf.
Waarom moeten we een begrip als ‘het sacrale’ betrekken bij ecologie, of bij een poging tot begrijpen van de wereld, een poging tot ‘sense-making’. Het is een begrip dat in de wereld van politieke en economische instellingen, die we zogezegd moeten bespelen als we verandering willen bewerkstelligen, momenteel van nul en generlei waarde is. Politiek is binnen de ‘gezond-verstand consensus’ een spel van krachten van eigenbelang, competitie en dominantie, in de jungle die onze wereld is. Economie is het spel-theoretische domein van maximalisatie van dat eigenbelang waarbij heel de natuurlijke wereld bestaat uit ‘grondstoffen’ en ‘natural resources’ en uiteindelijk draait om het transformeren van die ‘resources’ in geld. Mensen die enige invloed willen uitoefenen op politiek niveau, moeten zich maar best ook bedienen van de taal van het welbegrepen eigenbelang van onze soort, de ‘apex predator’ en ‘homo economicus’, en wijzen op het hoofdzakelijk economische belang dat de natuurlijke wereld voor ons heeft. De natuur verleent ‘ecosysteem-diensten’ en daarom moeten we die natuur ook beschermen. We moeten rationele economische actoren zijn, en onze natuurlijke hulpbronnen ‘managen’ op een manier die ons programma van vooruitgang en economische groei dient.
In de mijmering van volgende week laat ik systeem-filosoof Daniel Schmachtenberger aan het woord, die in een luttele zeven minuten brandhout maakt van dit standpunt en van deze ‘gezond-verstand consensus’ op een manier die je naar adem doet happen. Dat fragment maakt overigens deel uit van een anderhalf uur durend interview over kapitaal en de meta-crisis dat ik een ander keer zal delen in de blog.
Maar ik wil niet vooruit lopen op de zaak. De reden waarom ik Schmachtenberger nu al vermeld, is dat hij een briljant denker is die voortdurend door-denkt wat denken vermag te denken. Hij denkt met een verbluffende precisie in de diepte én de breedte tot aan de grenzen van het denken, en daar stuit ook hij op het mysterie en het sacrale. Ik zou Schmachtenberger geen mysticus noemen en hij heeft het daar niet zò vaak over, maar hij benadrukt meer dan eens dat we er met denken alleen niet gaan komen (hoewel hijzelf zò uitblinkt in dat denken). Wat nodig zal zijn, is dat we (terug) leren denken buiten de woorden om. Denken zonder woorden? Jazeker, in de woorden van Schmachtenberger een soort herenigd ‘denken - voelen - gewaarworden’.
Schmachtenberger stelt, na het door-denken van talloze systemen en methodes en mogelijke strategieën in het kader van de meta-crisis waar we ons in bevinden, dat er géén model of systeem is dat ons kan redden of waarop we kunnen terugvallen. Hij stelt onomwonden dat om erachter te komen wat ons te doen staat, we ons moeten voorstellen dat we op ons sterfbed liggen, en dat we wat we daar als belangrijkst zouden kunnen ervaren in onze terugblik op ons leven, moeten hanteren als basis voor onze keuzes, en dat extrapoleren naar wat we kunnen doen in het belang van iedereen, niet enkel van onszelf.
Wat is het dat ons bewustzijn vult bij het zien van ons pasgeboren kindje, of bij het meemaken van het overlijden van een geliefde? Wat gebeurt er voorbij de grenzen van het denken, waarop vallen we terug in de momenten dat we niet denken maar musiceren of naar kunst kijken of niets doen en naar de wolken kijken? En hoe kunnen we wat zich dan aandient, uitbreiden naar een gevoel van verbondenheid met letterlijk iedereen, met de hele mensheid, en met de hele biosfeer? Schmachtenberger is zélf een passioneel denker en denkt alles door tot aan de grens van de woorden, maar daar aan die grens herkent hij het mysterie, dat hij ook bevestigt als ultieme basis voor de juiste keuzes, eerder dan eender welk kennismodel, hoe nuttig die modellen ook kunnen zijn.
En dat is waar voor mij het sacrale begint: het (h)erkennen van alles wat er voorbij het denken en voorbij de woorden ligt, in de directe ervaring van de werkelijkheid ongemedieerd door modellen en systemen.
Kan dat, in direct contact staan met de werkelijkheid zonder te interpreteren door modellen en systemen? Jazeker, en ik ben zeker dat eenieder van jullie, beste lezers, al zulke momenten heeft meegemaakt, en waarschijnlijk zelfs vaak. Dat is ook een kenmerk van de mystieke ervaring die gekenmerkt wordt door een intens en vaak onverwacht gevoel van absoluut één zijn met al-wat-is.
Over de mystieke ervaring bestaan veel misverstanden en ik zal daar in de mijmeringen en in de blog nog op terugkomen, omdat het naar mijn mening van groot belang is dat we de betekenis daarvan terug in een helder licht gaan zien. Daartoe zal ik ook auteurs, filosofen en wetenschappers aan het woord laten die fascinerende inzichten omtrent de ervaring van het mystieke en het sacrale hebben gedeeld.
Ikzelf heb meermaals zulke ervaringen gehad, en de meeste momenten van plotse en onverwachte maar uiterst doordringende sensatie van één zijn met al-wat-is, waren momenten dat ik alleen was in de natuur.
Dat brengt me op één van de redenen waarom het verhaal van Julia en Luna me aangreep: ik kén de redwoods en heb ze meermaals bezocht. Ik heb vier jaar lang gewoond niet zo ver van waar Luna al 1500 jaar lang geworteld staat. Ik heb tijd doorgebracht in oerbossen en tussen bomen die zo oud zijn als onze geschreven geschiedenis. Ik kén het gevoel van (h)erkenning van het mysterie dat huist in deze wonderlijke ecosystemen die deze oerbossen zijn, en ik ken de wanhoop en ontzetting bij de gedachte dat deze wonderen die over duizenden of tienduizenden jaren zijn gegroeid tot hun huidige onvoorstelbare rijkdom en complexiteit en harmonieuze pracht, in luttele uren worden vernietigd om er planken van te maken, of papier of palmolieplantages. Ik kén het verdriet dat je doordringt bij het zien van een ‘clearcut’, een kaalgeslagen en morsdode woestenij waar ooit een oerbos stond. Ik kén het gevoel dat je bekruipt in een ongerept oerbos en dat je stil maakt en dankbaar en nederig: de wetenschap dat je eigenlijk in een tempel bent aanbeland. Ik kén het gevoel van verwantschap met deze bomen, een gevoel dat je familie bent van deze wezens die bewust zijn op manieren die weliswaar heel anders zijn dan òns bewustzijn. En die gevoelens van één-zijn en (h)erkenning zijn ervaringen die zo oud zijn als de mens, en die ook de kern vormen van mystieke stromingen binnen alle grote religies, in onze westerse Christelijke traditie vertegenwoordigd door (onder andere) Dionysius de Aeropagiet, Hildegard von Bingen of Thomas van Aquino. En ik ben dankbaar voor elk moment dat ik in ongerepte natuur heb mogen doorbrengen, en al de keren dat ik dat wonderlijke web heb mogen ervaren dat alles met alles verbindt, inclusief mezelf.
Het is een ervaring die moeilijk gedeeld kan worden via woorden, omdat het sacrale nu eenmaal voorbij de woorden ligt, zoals ook Daniel Schmachtenberger erkent in zijn niet eindigende briljante woordenstromen.
Millennia-oude redwoods in Noord-Californië. Foto: Filip Van Kerckhoven
Schmachtenberger verwijst ook naar Lao Tzu en de eerste woorden in de Tao Te Ching: “De Tao waarover je kan praten, is niet de echte Tao”. En de briljante denker Schmachtenberger geeft het ootmoedig toe: we moeten niet (of niet enkel) denken maar voelen (‘sensing’) in het onkenbare, onmeetbare en sacrale, om tot de juiste beslissingen te komen of te weten te komen wat ons te doen staat. Als we voelen voorbij de grens van de woorden, komen er toch nog antwoorden. En voor Julia Butterfly Hill waren die antwoorden luid en duidelijk, zoals ze ook meermaals getuigde tijdens haar verblijf in de boom en nadien in het leven van de interviews en lezingen dat haar decennialang over de hele wereld bracht en waarbij ze vertelde over de antwoorden die van voorbij de woorden kwamen en die haar ertoe brachten alles doen wat menselijkerwijs mogelijk was om die ene boom Luna te redden. Twee jaar van je leven geven om één boom te redden: het is voor onze ratio die kosten en baten afweegt binnen de grenzen van onze beperkte percepties en concepten een haast onbegrijpelijke daad. Het is een actie die maar steek houdt als je de parameters verschuift en onze ideeën over wat werkelijk is, wat mogelijk is en wat waardevol is danig expandeert of verlegt, als je die parameters expandeert tot voorbij de grens van onze concepten en woorden. Want dat is waar het mysterie begint.
En de ervaring van het sacrale of de mystieke eenwording is één van de dingen die ons kan aanzetten tot het redden van wat ons lief is: de (h)erkenning van het sacrale is een spiegel van en misschien zelfs voorwaarde tot liefde, en het is mogelijk enkel liefde die ons zal bewegen tot het nemen van de juiste actie, niet een economische kosten-baten analyse of een systeem of model.
Zoals Thomas Berry het zegt: "Het ontbreken van een gevoel voor het sacrale is het essentiële gebrek in veel van onze pogingen om onze menselijke aanwezigheid aan te passen aan de natuurlijke wereld. Zoals het gezegde gaat: 'We zullen niet redden wat we niet liefhebben'. Het is ook waar dat we niet zullen liefhebben of redden wat we niet als heilig ervaren....Uiteindelijk zal alleen ons gevoel voor het heilige ons redden."
Dit was weer eens een wat langere mijmering, maar het idee van het sacrale nodigt uit tot iets meer dan vluchtige aandacht (ook al is het niet in woorden te vangen).
Om deze mijmering af te sluiten, vind je hieronder een zeven minuten durende video van het eerste deel van een lezing die Julia Hill gaf op een yoga-conferentie in 2010. Je kunt de andere vijf delen ook op YouTube vinden. Deze lezing geeft een idee van de spirituele dimensie van het activisme van Julia Butterfly Hill, en van de boodschap die ze hielp verspreiden in de decennia van reizen en lezingen die volgden op haar tweejarige verblijf in de eeuwenoude Redwood Luna.
Aan het eind van dit fragment leest ze het gedicht 'Divine Mirrors'. Geniet ervan!
Bedankt voor het lezen, en een prachtige dag gewenst!
Tot de volgende aflevering,
Het ga jullie goed,
Filip
Fragment van 8 minuten uit het begin van een ‘talk’ door Julia Butterfly Hill over spiritueel activisme, op de Midwest Yoga Conference in 2010. De hele 'talk' is onderverdeeld in zes fragmenten, je vindt de andere vijf fragmenten ook op YouTube. Indien je moeite hebt met het volgen van het Engels, kun je in de Youtube-speler de ondertiteling inschakelen, en dan bij 'instellingen' automatische vertaling naar Nederlands selecteren. Onderaan in deze post vind je uitleg over hoe dat moet.
Julia Butterfly Hill in de top van Luna.