“Toen ik naar de Maan ging, was ik een pragmatische testpiloot. Maar toen ik de planeet Aarde zag zweven in de uitgestrektheid van de ruimte werd de aanwezigheid van het goddelijke bijna tastbaar en wist ik dat leven in het Universum niet zomaar toeval was.”
Astronaut Edgar Mitchell
“Wetenschap is niet alleen compatibel met spiritualiteit; het is een diepe bron van spiritualiteit.”
Carl Sagan
“Mensen van de wereld, laten we deze schoonheid beschermen en koesteren, en niet vernietigen.”
Yuri Gagarin, de eerste mens in de ruimte
“Elke man neemt de grenzen van zijn eigen gezichtsveld voor de grenzen van de wereld.”
Arthur Schopenhauer
De Aarde gezien vanuit het International Space Station
Beste lezers en volgers van A Biosphere Project,
In de mijmering van twee weken geleden stelde ik voor dat we eigenlijk allemaal nog ‘flat-earthers’ zijn, in de zin dat we de beelden van onze kleine, kwetsbare planeet in de ruimte nog niet echt geïntegreerd hebben in ons bewustzijn, in ons belichaamd gevoel van identiteit en plaats.
De meesten van ons hebben nog nooit de Aarde gezien vanuit de ruimte, en het overweldigend dominante perspectief blijft voor nagenoeg alle aardbewoners dat van een reusachtige, platte, schijnbaar eindeloze Aarde vlak onder onze voeten, met een soort ‘koepel’ boven onze hoofden waarin al dan niet wolken ronddrijven. Dat is wat al onze zintuigen ons vertellen, en het is moeilijk om de beelden van de Aarde genomen vanuit de ruimte daarmee te rijmen, iets wat de meesten van ons ook niet echt proberen op regelmatige basis. De wetenschap dat de Aarde rond is, en in een oneindige ruimte rond een ster draait, is iets wat voor de meesten onder ons een louter mentale kennis in ons achterhoofd is, iets waar we ons niet écht bewust van zijn in ons dagelijkse leven. Het is voor veel mensen ook een beangstigende gedachte, iets waar ze liever niet teveel over nadenken.
‘Save the Planet’ luidt een veelgehoorde slogan in de milieu beweging, maar weten we eigenlijk écht waarover we het hebben als we het woord ‘planeet’ uitspreken? Voelen we écht wat we willen ‘saven’? Voelen we écht wat het is om op een planeet te leven die ronddraait in de eindeloze ruimte? En is het nodig om dat te voelen of daar écht bewust van te zijn?
De enige levende zielen die ooit zélf de Aarde van buitenaf hebben aanschouwd, zijn astronauten, en we mogen stellen dat die een héél kleine minderheid vormen van de wereldbevolking. Maar die mensen die het voorrecht hebben gehad om de Aarde vanuit de ruimte te aanschouwen, zijn daar in de meeste gevallen voor het leven door veranderd. Die ervaring waar zovele astronauten van getuigen, wordt het ‘overview effect’ genoemd, en het moet een bijzonder aangrijpende en intense beleving zijn, een beleving die ook een blijvend transformerend effect heeft.
De meeste astronauten getuigen van een bijzonder gevoel van één-zijn met de gehele mensheid, en een aangrijpende ervaring van de schoonheid én de indruk van de fragiliteit van onze planeet. Ze getuigen ook van een indringend besef van de noodzaak tot het beschermen van onze kwetsbare en flinterdunne biosfeer.
In onderstaande mooie video van een viertal minuten geven twee astronauten die lange tijd in het ISS hebben verbleven een impressie van het ‘overview effect’, en ook de implicaties daarvan voor ons perspectief op dingen als landsgrenzen, conficten, de gehechtheid aan materiële bezittingen, en de schade die we toebrengen aan de biosfeer van onze planeet.
Video van vier minuten waarin twee voormalige astronauten hun relaas doen van het ‘overview effect, en het besef van de fragiliteit van onze planeet en de onderlinge verbondenheid van alles en iedereen op Aarde. Indien je moeite hebt met het Engels, kun je onderaan in deze eerdere post zien hoe je ondertiteling en automatische vertaling inschakelt in de YouTube speler.
Aan het eind van die vorige mijmering vermeldde ik al één van die astronauten die een bijzondere ervaring van het ‘overview effect’ had tijdens een ruimtereis: Edgar Mitchell, de zesde man die ooit voet zette op de maan.
De astronauten van de Apollo missies hadden een andere ervaring dan de astronauten die daarvoor of daarna in de ruimte zijn geweest: ze zijn namelijk véél verder van de Aarde verwijderd geweest. Alle andere astronauten tot nu zijn ‘enkel’ in de ‘low orbit’ in de ruimte geweest, de hoogte waarop het ISS zijn rondjes draait, oftewel zo’n 350 kilometer boven het aardoppervlak. De Aarde is dan nog heel erg groot en dichtbij, een beetje zoals in een vliegtuig maar dan veel hoger. Zeker ook een onwaarschijnlijk indrukwekkend zicht, en ook al zeker aanleiding tot diepgaande momenten van ‘overview effect’.
Maar op de tochten naar de maan en terug, kregen de astronauten pas écht ‘overzicht’, en zagen ze de kleine Aarde in de eindeloze zwarte ruimte. Het ‘overview effect’ was voor Apollo astronauten dan ook nog veel sterker dan voor astronauten in het vroegere Skylab of het International Space Station.
De Aarde gefotografeerd door astronaut Bill Anders vanuit een baan om de maan, Apollo 8 missie, 24 december 1968. Credit: NASA / gerestaureerd door Toby Ord.
De ervaring die Mitchell had tijdens de Apollo 14 missie, was dan ook een héél sterke versie van het overview effect: hij beleefde op de terugreis naar de Aarde bij het zien van onze planeet in de eindeloze ruimte een mystieke ervaring van éénwording en woordeloos inzicht in de samenhang van alles, een ervaring die de Oosterse spirituele tradities ‘savikalpa samādhi’ wordt genoemd.
De ervaring van samâdhi is één van de sterkste ervaringen in bewustzijn die een mens kan beleven, en vele grote yogi’s hebben getuigenis afgelegd van de fundamentele verandering van perspectief die het gevolg is van Samãdhi. Het is de ervaring die ook een gevolg kan zijn van de meest gevorderde vormen van meditatie.
Deze diepgaande ervaring heeft ertoe geleid dat Mitchell als wetenschapper ook anders ging kijken naar aspecten van de werkelijkheid die voor de wetenschap tot dan toe eigenlijk eerder taboe waren. Zijn ervaring in bewustzijn bracht hem ertoe een wetenschappelijke studie aan te vangen omtrent dat fenomeen bewustzijn, en de relatie van bewustzijn tot wat wij als het bestaan en de wereld ervaren.
Daartoe richtte Mitchell in 1973 het Institute Of Noetic Sciences op, oftewel IONS.
De term “noëtisch” komt van het Griekse woord noēsis/noētikos dat innerlijke wijsheid, direct weten, intuïtie of impliciet begrip betekent. William James, de Amerikaanse filosoof en psycholoog, definieerde noëtische ervaringen als “staten van kennis”. ‘Noetic Sciences’ kunnen dus gezien worden als wetenschappen die bezig zijn met het bestuderen van intuïtie en ‘innerlijk weten’.
Ik zou zonder aarzelen willen stellen dat IONS verantwoordelijk is voor enkele van de meest baanbrekende en verbijsterende wetenschappelijke onderzoeksresultaten van de afgelopen decennia. Ik ga het in deze blog nog vaak hebben over IONS en de ontdekkingen waartoe de decennia van research hebben geleid in dit in Californië gevestigde instituut, want vele van de inzichten die uit dat onderzoek zijn voortgekomen zijn nog helemaal niet doorgedrongen tot het collectieve bewustzijn en wereldbeeld. Maar dat laat ik voor de mijmering van volgende week.
Voor nu nog even terug naar het ‘overview effect’ dat door zovele astronauten werd en wordt ervaren. Vele astronauten en wetenschappers suggereren dat het een goede zaak zou zijn indien meer mensen dat overview effect zouden kunnen beleven. Het leidt volgens iedereen die het heeft ervaren, tot een grondige transformatie van het menselijk bewustzijn, een diepgaande bewustwording van de fragiliteit van onze Aarde, onze verbondenheid als planeetbewoners in een eindeloos Universum, de noodzaak om te komen tot een mondiale beschaving gebaseerd op samenwerking, synergie, en het nastreven van het vrijwaren van onze biosfeer voor alle levensvormen waarmee we de planeet delen.
In hiernavolgende korte maar prachtige video wordt het ‘overview effect’ nog eens beschreven door een tiental astronauten. Hun getuigenissen worden vergezeld door prachtige beelden genomen vanuit het ISS, beelden die volgens al die astronauten òòk nog geen recht doen aan de ervaring zelf. Ongetwijfeld is dat zo, maar ik blijf er toch naar kijken met ontroering, verwondering en dankbaarheid. Ik denk dat het geen kwaad zou kunnen als iedereen deze of gelijkaardige beelden minstens één keer per dag zou te zien krijgen. Warm aanbevolen!
Prachtige video van een acht minuten, waarin een tiental astronauten getuigen van het ‘overview effect’. Hun getuigenis wordt vergezeld door beelden genomen vanuit het ISS. Indien je moeite hebt met het Engels, kun je onderaan in deze eerdere post zien hoe je ondertiteling en automatische vertaling inschakelt in de YouTube speler.
Er wordt serieus nagedacht over de mogelijkheid om meer mensen dat ‘overview effect’ te laten beleven. Een ruimtereis maken zal voor zowat alle mensen op Aarde onmogelijk blijven in de nabije toekomst, maar er worden manieren ontwikkeld om door middel van ‘virtual reality’ gecombineerd met ‘float tanks’ een soort simulatie te bieden van de ervaring. Het IONS biedt al zo’n ‘VR’ versie van het ‘overview effect’ aan. Ook dat zal ongetwijfeld de échte ervaring van het overview effect niet evenaren, maar alle beetjes helpen: hoe meer mensen zich bewust worden van de kleinheid en kwetsbaarheid van onze planeet in de ruimte en onze verbondenheid als bewoners van deze kleine en wondermooie wereld, des te meer kan er zich een transformatie beginnen ontvouwen in het mondiale bewustzijn inzake identiteit, ons doorvoeld besef van plaats en tijd en ruimte.
Dàt is waar ik vanuit mijn achtergrond als beeldend kunstenaar mijn steentje aan wil bijdragen: aan de bewustwording van onze plaats, tijd en ruimte op onze kleine, kwetsbare planeet, en de bewustwording omtrent een fenomeen dat we meestal over het hoofd zien omdat we er steeds IN zitten: ons bewustzijn zelf. Vandaar ook dat het bijschrift bij het logo van A Biosphere Project luidt: ‘Consciousness and The Living Planet’. Omdat naar mijn mening (en die van vele anderen die al lang onderzoek doen in deze domeinen) we enkel van koers zullen kunnen veranderen doorheen een transformatie van ons bewustzijn zélf.
Ik wil mijn bijdrage leveren niet (meer) door het maken van beeldende kunst, maar door A Biosphere Project: een combinatie van woord en beeld, geïnspireerd door mijn lange ervaring als docent waarneming, en door mijn jarenlange inhoudelijke zoektocht in mijn praktijk van het schilderen, een praktijk waarin ik ook al bezig was met de manieren waarop we de werkelijkheid bekijken door een bril die héél veel vervormt of zelfs onzichtbaar maakt. Ik wil mijn ervaring in de manieren waarop mensen iets NIET waarnemen inzetten om mensen te helpen om onze planeet ànders waar te nemen, en te komen tot een soort van ‘overview effect’. Niet hetzelfde als wat astronauten kunnen ervaren, maar toch: volgens mij is het mogelijk om door middel van waarnemings- en meditatie oefeningen op de begane grond toch te komen tot een vorm van bewustzijnsverruimende expansie van de waarneming, die bij ontstentenis van ruimtereis toch kan helpen om meer ‘overview’ of overzicht te krijgen in onze situatie, én in onszelf. Want onze innerlijke ervaring, ons gewaar-zijn, ons bewustzijn, is al evenzeer ‘terra incognita’ als de ruimte waarin onze planeet zich beweegt. Genoeg stof om nog een tijdje verder te mijmeren dus.
Zoals Edgar Mitchell het stelde: “Buckminster Fuller zei: “Als je de menselijke conditie wilt begrijpen, moet je eerst het Universum begrijpen.” Maar elke grote mysticus zou zeggen: “Als je het universum wilt begrijpen, moet je eerst het Zelf begrijpen”. Ze hebben allebei gelijk”
Het Institute Of Noetic Sciences, opgericht door Edgar Mitchell, doet zoals gezegd al decennia lang baanbrekend onderzoek naar de aard van ons bewustzijn, en de relatie van ons bewustzijn tot wat we ‘de werkelijkheid’ noemen. Er worden modellen ontwikkeld die fenomenen kunnen verklaren die nu buiten beschouwing worden gehouden in ‘mainstream’ wetenschappelijk onderzoek. En het is een bona fide wetenschappelijke instelling, waar onder leiding van Dean Radin peer reviewed onderzoek wordt verricht dat aan de hoogste standaard voldoet inzake wetenschappelijke methodologie. Het IONS is zeker niet de enige plek waar dat soort onderzoek wordt gevoerd, en ik zal het in de blog ook over andere instellingen en wetenschappers hebben die ‘boldly go where no man has gone before’: met een open geest onderzoeken hoe het komt dat we bewust zijn, en waarom dat bewustzijn niet moet beschouwd worden als een ‘bijverschijnsel’ of ‘epifenomeen’.
En zoals gezegd zijn er uit die decennia van pionierswerk al inzichten opgedoemd die redelijk verbijsterend mogen genoemd worden - tenminste voor ons Westerlingen, want de Oosterse intuïtie heeft al die dingen al héél lang geleden onderkend.
Volgende week meer over Edgar Mitchell en het Institute Of Noetic Sciences.
Tot zover deze aflevering, bedankt voor het lezen,
Het ga jullie goed,
Filip
De (voorlopig) laatste foto van de hele aarde genomen door een mens, tijdens de Apollo 17 missie, op 17 december 1972. Credit: NASA / gerestaureerd door Toby Ord.