Waarin wordt verteld over de manier waarop mijn research zich de afgelopen jaren heeft uitgebreid van de traditionele ‘ecologische’ thema’s naar een steeds wijder web van onderwerpen, over hoe alles met alles samenhangt, over de gevolgen die dat inzicht heeft voor mijn project en mijn intenties, en hoe dat ‘weefsel van betekenis’ steeds meer lagen aanboort van wat we doormaken op onze planeet.
“Ik heb nog nooit een probleem gezien, hoe ingewikkeld ook, dat niet nóg veel ingewikkelder werd van zodra je het op de juiste manier bekeek.”
Poul Anderson
“Als je het onmogelijke hebt geëlimineerd, moet wat overblijft, hoe onwaarschijnlijk ook, de waarheid zijn”.
Sherlock Holmes
Beste vrienden,
Toen ik eind 2020 besloot om te stoppen met mijn praktijk als beeldend kunstenaar om me te wijden aan de ecologische meta-crisis waar we ons in bevinden, had ik letterlijk en figuurlijk geen idee waar ik aan begon. Dat zei ik ook met zoveel woorden in mijn ‘Intentieverklaring’ toen. Ik volgde mijn intuïtie en mijn hart, en ik had geen idee waar ik zou uitkomen. Het was een roeping, zou je kunnen stellen, waarvan ik niet wist waar die mij heen zou voeren maar waarvan ik voelde dat ik er wel degelijk gehoor aan moest geven.
Ik stelde toen ook al dat een groot deel van mijn activiteit de daaropvolgende jaren uit research zou bestaan. Ik was weliswaar al lang begaan met alles wat ecologie en onze levende planeet aangaat, maar ik had het gevoel dat ik niet over genoeg kennis beschikte om al deze problemen ten gronde te overzien. Ik wist dus dat ik mijn kennis van de problematiek van onze verhouding tot onze planeet grondig moest uitbreiden, en dat dat proces tijd in beslag zou nemen.
Aldus geschiedde: ik begon verwoed te lezen, informatie op te zoeken en te synthetiseren, talloze online interviews en lezingen te bekijken, enzovoort enzoverder. Tegelijk bouwde ik mijn eigen website, en begon ik in 2021 met een blog, de blog waar je nu een post van leest.
Gaandeweg begon mijn focus en mijn interesse zich uit te breiden, en naargelang het ene stuk nieuwe informatie leidde naar het volgende, begon ik in te zien dat de problemen waar we voor staan enerzijds eindeloos veel complexer zijn dan de meeste mensen beseffen en dat de meeste oplossingen die nu naar voren worden geschoven vooral meer problemen gaan veroorzaken, maar bovenal dat ons hele denkkader ontoereikend is. Zoals Albert Einstein zei: geen enkel probleem kan opgelost worden vanuit het bewustzijn dat dat probleem heeft veroorzaakt.
Vanuit de ‘klassieke’ onderwerpen die we gewoonlijk associeren met ecologie, zoals klimaatwetenschap, energie, biodiversiteit, enzoverder, begon ik steeds meer domeinen te verkennen die ik aanvankelijk niet echt in het vizier had, hoewel ze eigenlijk wel al aanwezig waren in mijn beeldend werk, wat weer een cirkel rondmaakte op een onverwachte manier. Maar daarover meer in een andere blogpost.
Ik heb op de website nu een pagina gemaakt waarin ik een synthese geef van de voornaamste domeinen waar ik mijn research op gefocust heb.
In het menu bovenaan vind je nu een scroll-menu genaamd ‘Project’ met vier onderwerpen, en het eerste daarvan is gewijd aan mijn research.
Je vindt daar een beknopt overzicht van tien domeinen waar veel van mijn omzwervingen momenteel plaatsvinden, plus als elfde iets over mijn intentie om ‘bewustzijn-oefeningen’ en meditaties te ontwikkelen, aangezien ik van mening ben dat mentale informatie op zich onvoldoende is om ons tot echt belichaamd inzicht te brengen en ons een echt gevoel van ‘agency’ of daadkracht bij te brengen.
Ik reproduceer hieronder deze tien-plus-één domeinen zoals ze op die pagina voorkomen.
Indien je op eender welke van de gekleurde titels van de hoofdstukken klikt, kom je op de pagina op de website met de uitgebreide beschrijving van elk van deze onderzoeksdomeinen.
Het is mijn intentie om mijn bevindingen te blijven delen in de blog en de mijmeringen, maar het geheel van informatie, inzichten en intuïties die op deze manier al tot mij is gekomen is zo omvangrijk aan het worden dat ik de intentie heb om dit alles in boekvorm te gieten, een project waar ik dit jaar aan wil beginnen.
Doordat de focus van mijn research nogal is verschoven sinds ik met het project ben begonnen, heeft dat ook mijn intenties met het reisproject veranderd, iets waar ik binnenkort over zal berichten.
Het is een beetje als een doolhof, of het afpellen van de lagen van een ajuin: van zodra je eender welk aspect van de meta-crisis aan een onderzoek onderwerpt, begin je verbanden te zien die voordien niet evident waren, en openen zich nieuwe panorama’s van voortschrijdend inzicht die een steeds veelomvattender netwerk van relaties openbaren.
Tegelijk geeft de schijnbare complexiteit gaandeweg uitzicht op een bepaald soort eenvoud: alle verschillende paden lijken weer naar één onderwerp te leiden dat aan de basis ligt van alle andere. Het is een beetje als een detective roman waar al duizenden jaren aan gewerkt wordt, en de oplossing van het mysterie is misschien veel dichterbij te zoeken dan we gewoonlijk denken. Zoals de Zen meester zei: “Verlichting is héél dichtbij, vlakbij. Verlichting is te vinden op het puntje van je neus.”
Met deze lijst als leidraad hoop ik dat je me gezelschap houdt als ik me verder verdiep in deze domeinen, en ik hoop dat het helpt verduidelijken waarom en hoe deze domeinen met elkaar verbonden zijn, én met de dringende ecologische en andere crises waarmee we geconfronteerd worden. Het heeft echt iets weg van een detectiveroman, en de uitkomst van ons collectieve onderzoek zou kunnen bepalen hoe onze planeet er over vele decennia, eeuwen of millennia uit zal zien. Zoals Sherlock Holmes zei: “Als je het onmogelijke hebt geëlimineerd, moet wat overblijft, hoe onwaarschijnlijk ook, de waarheid zijn”.
Bedankt voor het lezen, en tot de volgende aflevering,
Het ga jullie goed,
Filip
Onze neiging om de werkelijkheid waar te nemen doorheen ons model ervan, oftewel de manier waarop we de landkaart voor meer werkelijk zien dan het landschap zelf, wat filosoof Alfred North Whitehead de 'misvatting van misplaatste concreetheid' noemde.
Daar bedoel ik niet de linkse politiek partijen mee, maar de linker hersenhelft: die is helemaal gericht op analyse, ziet enkel aparte stukjes zonder verband of betekenis, en is erg gericht op eigenbelang. Deze hersenhelft, door neuropsychiater en filosoof Iain McGilchrist omschreven als een 'kleine psychopaat' heeft onze beschaving gekaapt, met als gevolg de genadeloze kaalslag op onze biosfeer voor economisch gewin.
Het standaard pakket overtuigingen dat ons wereldbeeld bepaalt: alleen materie en de elementaire fysische krachten bestaan écht, al de rest is illusie of inbeelding. Dit bijzonder nihilistische wereldbeeld is echter allerminst gebaseerd op wetenschap, in tegenstelling tot wat we graag geloven.
In vele takken van de wetenschap doemt een heel nieuw wereldbeeld op, dat een heel ander standpunt mogelijk maakt om de wereld en onszelf te duiden. Dit paradigma zal het wetenschappelijk materialisme doen wegdeemsteren, en de weg vrijmaken voor een heel andere relatie tussen ons en onze biosfeer.
Een aspect van het nieuwe paradigma dat vorm krijgt, is het baanbrekende onderzoek dat verricht wordt naar de aard van ons bewustzijn. In het klassieke paradigma is bewustzijn slechts een bijverschijnsel van materiële processen in de hersenen, in het nieuwe beeld wordt bewustzijn gezien als fundamenteel, en voorafgaand aan het ontstaan van materie.
Ons nihilistische wereldbeeld heeft ertoe geleid dat we de wereld ‘onttoverd’ hebben. We zien het universum en onze planeet niet meer als een verbijsterend wonder en reden tot dagelijkse vreugde, maar eerder als een mechanisme zonder zin of betekenis of doel. Maar ook de wetenschap begint een heel ander beeld te ondersteunen.
De structuren van ons huidig politieke bestel zijn niet geschikt om de nodige maatschappelijke veranderingen te initiëren, want ze zijn tezeer verbonden met de economische en andere machtsstructuren die moeten veranderen. De verandering zal van onderuit moeten komen, van ons dus.
Waar bijna niemand het over heeft, is het feit dat kapitalisme in de huidige vorm incompatibel is met een leefbare planeet. Oneindige exponentiële groei in een eindig systeem is onmogelijk. Maar wat kan er in de plaats komen van het kapitalisme, en hoe kunnen we een vorm van economie creëren die wél in harmonie met onze biosfeer kan bestaan?
We moeten en kunnen onszelf terug gaan zien als krachtige actoren die onze realiteit creëren, eerder dan als gehoorzame volgers in een economische logica die onze planeet én onszelf levend opvreet. Daartoe moeten we het fundamentele wonder van ons bestaan weer gaan appreciëren.
Ik zal resultaten van mijn onderzoek ook delen via links naar sites van organisaties en mensen die al veel werk hebben gedaan op dit pad. Vele van die denkers, zieners en organisaties blijven nog onder de radar van onze media en collectieve bewustzijn.
het is mijn bedoeling om de inzichten die opdoemen in het nieuwe paradigma te vertalen naar ‘bewustzijns-oefeningen’ en meditaties, aangezien ik ondervind dat louter mentale kennis van onze situatie niet voldoende is. We moeten voorbij de kennis naar een belichaamde en doorvoelde ervaring van een andere relatie tot onze leefwereld.
