top of page

Moet de wereld wel gered worden? - Mijmeringen en Meditaties

filipvk

Bijgewerkt op: 7 jul 2024






"Er is zoveel kwaad gedaan in naam van het redden van de wereld. Als je op kruistocht bent, is al snel alles wat je zaak vooruithelpt geoorloofd. In naam van het grotere goed repliceren mensen dezelfde structuren die ze proberen te veranderen."

Charles Eisenstein




"Hoe veranderen we de wereld? Verander het verhaal."

Charles Eisenstein




"Vertrouw op je intuïtie en laat je leiden door liefde."

Charles Eisenstein




Korte video (4 min) waarin filosoof, klimaat-denker en activist Charles Eisenstein vertelt waarom hij op zijn hoede is telkens wanneer iemand komt met een plan om de wereld te redden. Indien je moeite hebt met het volgen van het Engels, kun je in de YouTube speler de ondertiteling inschakelen en automatische vertaling naar Nederlands selecteren. Onderaan in deze eerdere mijmering vind je uitgelegd hoe dat moet.









Beste lezers en volgers van A Biosphere Project,


Vorige week liet ik mijn gedachten gaan over de antwoorden die filosoof, levenskunstenaar, activist en wijze mens Alan Watts gaf op de vraag of het leven een doel heeft, en of het wel ernstig is allemaal.


Daarbij vertelde ik ook waarom zelfs het redden van de wereld geen al te ernstige zaak mag worden, want dan worden we zeloten, doordrammers, zeurpieten, pilarenbijters of erger. De meeste oorlogen zijn begonnen door mensen die op een missie waren om de wereld te verbeteren.


Deze week laat ik in bovenstaand kort fragment filosoof, klimaat-denker en activist Charles Eisenstein wat verder mijmeren over het redden van de wereld. En hij steekt ook al meteen van wal met de vaststelling dat hij altijd op zijn hoede is als iemand komt met een plan om de wereld te redden. 

En in deze vier minuten raakt Charles Eisenstein al heel wat fascinerende vragen en inzichten aan, op zich al genoeg om een paar maanden verder te mijmeren. Wat niet hoeft te verwonderen, want wat mij betreft is Charles Eisenstein één van de meest vooraanstaande denkers over de meta-crisis, en de transitie waarin we ons bevinden. En hij durft daarbij ver ‘out of the box’ te denken, veel verder dan we gewend zijn. 


En Charles begint in deze korte video al met te stellen dat eenieder die de wereld wil redden het risico loopt te gaan denken dat het doel de middelen rechtvaardigt, en dat wat ook hem of haar in staat stelt die missie te volbrengen, geoorloofd is. 

Bovendien, gaat Charles verder, zal elke poging om de wereld te redden vanuit onze huidige manier van denken aanbotsen tegen Albert Einstein’s fameuze dictum dat ‘geen enkel probleem kan opgelost worden vanuit het niveau van bewustzijn dat dat probleem heeft voortgebracht.’ 

En als we dat toch proberen, zullen we in dat proces dezelfde fouten maken als degenen tegen wie we ‘ten strijde trekken’ om de wereld te redden, en zullen we een nieuwe versie voortbrengen van wat we willen ‘overwinnen’.


En op de koop toe we kunnen ook niet om de vaststelling heen dat we steeds weer onze (vaak onbewuste) aannames over de wereld verwarren met de werkelijkheid zelf. Onze geloofssystemen die onze waarneming van de wereld kleuren en filteren, zijn niet hetzelfde als de werkelijkheid zelf. En vanuit die geloofssystemen zullen we ook steeds weer dezelfde foute oplossingen bedenken, omdat we de problemen teveel door de bril van onze overtuigingen bekijken.






Zo gaan we er nog meestal van uit dat je, om de wereld te veranderen, een bepaalde mate van kracht moet uitoefenen. Je moet een soort macht hebben, je moet een groot publiek kunnen bereiken, je moet druk kunnen uitoefenen, je moet een debat kunnen winnen, en een tegenstander op welke manier dan ook verslaan. Heel dat idee is doordrongen van een ‘mindset’ van botsende tegengestelden. En dat idee komt eigenlijk nog uit de Newtoniaanse fysica: om een voorwerp te laten bewegen (of stoppen), moet je er een kracht op uitoefenen. Zonder het uitoefenen van kracht, gebeurt er niets. 

Maar quantum-fysica heeft al aangetoond dat de fysica van Newton enkel geldig is binnen een bepaald spectrum van de werkelijkheid, en dat er buiten dat spectrum ook heel andere wetmatigheden zijn, of liever, heel andere mogelijke patronen van gedrag, relatie en mogelijkheden voor een transitie naar een nieuw evenwicht in systemen, zowel op micro schaal als op macro schaal.


En vanuit het idee dat de enige mogelijkheid tot verandering erin bestaat om een heel grote mate van kracht uit te oefenen op een bestaand systeem of equilibrium, lijkt het onmogelijk dat er ook andere manieren zijn waarop verandering zich kan gaan manifesteren. Maar dat idee is een dwaling, en een gevolg van het geheel van overtuigingen die ons wereldbeeld bepalen maar niet noodzakelijk een weerspiegeling zijn van de werkelijke gang van zaken in dit Universum. En als we dat beter gaan begrijpen, wordt ook duidelijker dat eenieder van ons een verschil kan maken, ook zonder een groot platform of megafoon te hebben, of zonder een miljoen volgers op sociale media. 






Want Charles gaat nog een stapje verder: we vergissen ons al als we denken dat wij de enige intelligentie zijn die werkzaam is in de wereld. Er is een grotere intelligentie werkzaam in het geheel, die zich manifesteert op soms heel onverwachte manieren, en waarvan wij slechts één van de mogelijke expressies zijn.


Charles geeft hierbij nog maar een beknopte hint naar iets wat een groot taboe is in onze seculiere Westerse maatschappij: net het idee dat er intelligentie werkzaam is in het grotere geheel, een intelligentie die niets te maken heeft met ‘simpele’ Newtoniaanse oorzaak-gevolg sequensen. Zoiets vooropstellen ruikt voor de weldenkende en wetenschaps-minnende westerling al gauw naar een wat ridicule vorm van bijgeloof, new age fantasie, of erger. 


Maar er zijn grote geesten die die intelligentie ook ook al waarnemen vanuit de wetenschap. Zo laat ik volgende week de vader van de systeemfilosofie Ervin László aan het woord. 

Ervin László is een waar  ‘uomo universale’: begonnen als wonderkind op de piano werd hij gevierd concertpianist, werd door zelfstudie een gerespecteerd wetenschapsfilosoof met een doctoraat van de Sorbonne universiteit en vier eredoctoraten, kreeg leerstoelen aangeboden aan de meest prestigieuze universiteiten in Europa en de VS, en werd door de Verenigde Naties gevraagd voor het leiden van allerlei projecten inzake ‘governance’ en toegepaste systeemtheorie.  Bovendien is hij ook nog eens mede-auteur van het rapport van de Club Van Rome, dat voor de eerste keer een grondig en alarmerend beeld schetste van de manier waarop de mensheid de ecosystemen van onze planeet zwaar overbelast.  


Ervin László zal volgende week even kort vertellen over onze missie als mensheid, en voor hem is die missie niets minder dan ‘sacred’ oftewel heilig. Een heilige missie, ruikt dat niet verdacht naar een gevaarlijk traject naar ‘het redden van de wereld’ vanuit het eigen Groot Gelijk? Toch niet, want hij noemt die ‘sacred Misson’ namelijk het leren ‘dansen met de planeet’, en dat is iets helemaal anders dan haar te ‘redden’. 


Eén van de voornaamste van de talloze boeken die Ervin László op zijn naam heeft staan is getiteld ‘De intelligentie van de kosmos’. Dus daar klinkt al hetzelfde in door als wat Charles Eisenstein komt vertellen. 


Maar meer daarover volgende week dus. 






Maar om terug te komen op deze korte mijmering van Charles Eisenstein: hij gaat nog een stapje verder en zegt dat we er ook op moeten vertrouwen dat die intelligentie ons zal duidelijk maken wat ons te doen staat (als we durven luisteren tenminste), en ons ook zal in situaties brengen waarin we zullen kunnen doen ‘wat het onze is om te doen’. Je zou dat zo kunnen vertalen: vertrouw op je intuïtie (voor enige gedachten over intuïtie, zie de mijmering ‘Het is allemaal magie’ van enige weken geleden). Eerder dan te vertrouwen op brute kracht en mechanistische oorzaak-gevolg sequensen, moeten we ons openstellen voor alle vormen van intuïtie en synchroniciteit die ons de weg kunnen wijzen naar het afstemmen op de processen die al bezig zijn. Wat dat is wat we moeten doen: ons afstemmen op wat wil ontstaan, en dat is een heel ander soort dynamiek dan kracht uitoefenen. En dat lijkt al meer op ‘dansen met’, eerder dan proberen te controleren.


En dat is een heel hoopgevend idee dat ieder van ons ook onze ‘agency’ teruggeeft. ‘Agency’ is een Engels woord dat maar moeilijk te vertalen is, maar kan samengevat worden als ‘vermogen tot handelen met een bepaald gevolg’. Zoals Amerikaans filosoof en psycholoog William James het zei: “Handel alsof wat je doet ertoe doet, want dat doet het ook!” 

En dat is iets wat heel veel mensen niet meer geloven of voelen.

Er is een diepgeworteld gevoel van machteloosheid dat zovelen in zijn greep houdt en eindeloos veel energie en daadkracht blokkert, vanuit de overtuiging dat enkel macht of kracht een verschil kan maken in de wereld, en dat idee is iets wat we collectief moeten achterlaten: wat ieder van ons doet, doet ertoe. En dat inzicht wil ik helpen verspreiden: elk van ons heeft ‘agency’ en kan mee het collectief doen kantelen. Maar we moeten dat niet noodzakelijk zien als ‘het redden van de wereld’, want dan zitten we nog steeds vast in het oude denk-model. Eerder moeten we dus gaan ‘dansen met de wereld’, en om te dansen met iemand moet je er wel in connectie mee staan: anders ga je elkaar op de tenen trappen. Je moet aanvoelen waar de ander naartoe gaat en welke beweging de volgende zou kunnen zijn. 


Maar daarover komt Ervin László wat meer vertellen dus, volgende week.

En de week erna geef ik het podium aan zowel Charles Eisenstein als Ervin László, in een bijzonder boeiende dialoog en uitwisseling van ideeën via Zoom. 


Op de website van Charles Eisenstein vind je zijn boeken, video’s, essays en cursussen. Hij is onder meer auteur van ‘The Ascent of Humanity’, ‘Climate, A New Story’, ‘Sacred Economics’, en ‘The More Beautiful World Our Hearts Know Is Possible’. Alle ten zeerste aanbevolen lectuur voor wie klaar is voor een stevige verruiming van perspectief op de transities waar we doorheen gaan. Lees wel de originele Engelstalige uitgaven, de Nederlandse vertalingen van Eisenstein’s werk zijn niet echt geslaagd te noemen. 

Charles Eisenstein zal nog ter sprake komen in deze blog, aangezien hij één van die denkers is die ver genoeg ‘out of the box’ durven denken om een waarlijk nieuwe weg uit het doolhof te laten opdoemen. Samen met mensen als Ervin László, die volgende week aan bod komt. 










In de komende weken en maanden laat ik ook enkele andere wetenschappers mijmeren over intelligentie en bewustzijn. Neuropsychiater Iain McGilchrist vertelt over bewustzijn en waarde als fundamentele eigenschappen van de kosmos. Nog wat later komt Bernardo Kastrup aan het woord, een Nederlands filosoof, informaticus en systeemdenker die één van de wetenschappers is die vooropstellen dat bewustzijn fundamenteel is en niet-reduceerbaar, met andere woorden, dat alles wat bestaat een gevolg is van bewustzijn, eerder dan andersom. En nog wat later komen onder andere ook quantum-fysicus Amit Goswami, wiskundige John Lennox en fysicus Frederico Faggin (de uitvinder van de eerste microprocessor en een rits andere dingen zoals het touch-screen) vertellen over hun visie op het universele karakter van intelligentie en bewustzijn. 


We leven eigenlijk in bijzonder fascinerende tijden, ondanks alle ellende en rampspoed in de wereld. Want we staan aan de vooravond van een verandering van paradigma en verhaal, zoals er nog maar weinige geweest zijn. En het nieuwe verhaal wordt best wel spannend. En het zal ons heel andere wegen tonen naar een bestaan in harmonie met onze planeet.


Tot zover deze aflevering, bedankt voor het lezen,


Het ga jullie goed,

Filip



 





Wil je graag op de hoogte blijven? Abonneer je op de nieuwsbrief en updates van de blog!

Je krijgt één of twee keer per maand een post uit de reeks 'Mijmeringen en Meditaties', met de nadruk op hoop en ideeën voor een betere wereld

Eén maal per maand krijg je een overzicht van de andere nieuwe blogposts en essays.

Je kan je op elk gewenst moment uitschrijven.
A Biosphere Project deelt geen data met derden

Wil je A Biosphere Project graag steunen?

Je kan dat doen door een éénmalige of weerkerende donatie.

Neem een kijkje op de steunpagina waar je ook de drie vormen van periodieke donatie en lidmaatschap kan ontdekken. 

Alvast bedankt voor je interesse! 

Door een donatie help je mij om me full-time te wijden aan A Biosphere Project!

Je kan je lidmaatschap op elk gewenst moment stopzetten..
A Biosphere Project deelt geen data met derden

bottom of page