"Dit is het echte geheim van het leven: om volledig bezig te zijn met wat je doet in het hier en nu. En in plaats van het werk te noemen, te beseffen dat het spel is."
Alan Watts
Korte video van 14 minuten met een fragment met een ‘performance’ van filosoof, activist, ecologisch pionier en Wijze Mens Alan Watts, ‘The Benefit of Living With No Purpose'.
Hilarisch en warm aanbevolen! Indien je moeite hebt met het volgen van het Engels, kun je in de YouTube speler de ondertiteling inschakelen en automatische vertaling naar Nederlands selecteren. Onderaan in deze eerdere mijmering vind je uitgelegd hoe dat moet. Geniet ervan!
Beste lezers en volgers van A Biosphere Project,
Telkens we ons wat meer bewust worden van wat er allemaal gaande is in de wereld, en we onze verdedigingslinies wat laten verzachten om ons hart te openen en ons meer verbonden te voelen met de wereld, ligt er een gevaar op de loer: dat we héél serieus gaan worden, en het gewicht van de wereld op onze schouders gaan voelen rusten. We gaan de pijn van de wereld meer binnenlaten, en we kunnen dan zelfs de hoop verliezen dat het nog goed gaat komen met de wereld.
Als we de wereld willen gaan redden of verbeteren, kan dat een vreselijk ernstige aangelegenheid worden. En die ernst kan ook een probleem worden en ons ertoe verleiden om enkel op de ellende en problemen te focussen en ons beletten om van het leven te genieten en te blijven spelen, en de echte mogelijkheden te zien die voor onze neus liggen. Teveel ernst is nooit goed, zelfs niet in het licht van de convergentie van crisissen, de ‘meta-crisis’ waar we doorheen gaan.
Teveel doelgerichtheid kan ook een probleem worden: dan kunnen we verschrikkelijk veel schade aanrichten terwijl we verschrikkelijk hard proberen om goed te doen. Op tijd en stond moeten we onszelf er aan herinneren dat ‘de situatie hopeloos is, maar niet ernstig’, zoals de titel luidde van de komische oorlogsfilm uit 1965 met Alec Guiness in de hoofdrol. Teveel ernst is dodelijk, zelfs als de situatie vreselijk lijkt.
Een prachtig voorbeeld van humor in tijden van catastrofe, is het bordje dat sommige winkeliers in Londen aan het begin van WWII aan het kapotte raam van hun zwaar beschadigde winkels hingen tijdens de ‘Blitz’: “More open than usual”. Of een ander bord aan het raam van een café dat aankondigde: “In het geval van een invasie zullen we een half uur sluiten”. En dit tijdens een bommencampagne waarbij meer dan 40.000 burgers waaronder tienduizenden vrouwen en kinderen het leven lieten. Ook in de vreselijkste omstandigheden, mogen we het vermogen om te lachen niet verliezen. Het raakt me altijd zo diep als ik beelden zie van spelende kinderen in oorlogsgebieden. In Gaza, of Syrië, of Congo: ook in de diepste diepten van de hel blijven mensen, en misschien vooral kinderen, de energie en levensvreugde vinden om te spelen. En al geldt dat zeker niet voor alle mensen of kinderen in het bijzonder in oorlog- of rampgebieden, er lijkt toch een bijzonder sterk instinct en drang tot spelen in de mens, ook in tijden van diepe ellende.
Alan Watts, de geniale filosoof, ex-priester, godsdienstwetenschapper, ecologisch pionier en auteur van talloze werken die het Oosterse gedachtengoed in het Westen hielpen introduceren, was ook een geweldig ‘stand-up comedian’.
Hij was een begenadigd performer, en zijn lezingen waren veel te leuk om ze ‘lezing’ te noemen. Het waren fantastische vertoningen waarin hij complexe begrippen uit Zen Boeddhisme, Taoisme, of Hindoeïsme heel begrijpelijk kon maken voor een Westers publiek, op een manier waarbij het lachen nooit veraf was.
In bovenstaand audio fragment van één van zijn ‘talks’, legt Alan Watts uit waarom het goed is het leven als ‘doelloos' te beschouwen. Ik heb dit fragment al eerder gedeeld in de uitgebreide blogpost over Alan Watts, ‘Verstoppertje spelen met Alan Watts’, waarin ik een introductie tot zijn leven en werk heb geschetst maar ook zeven opnames van zijn ‘performances’ heb gedeeld. Ik zou al deze opnames nog eens van harte willen aanbevelen aan jullie, beste lezers, omdat de wijsheid van Alan watts niet alleen zo erudiet en onderbouwd is, maar ook steeds doorspekt met een hartverwarmende zin voor humor en relativering. Deze opname is een fragment van 14 minuten uit de talk ‘Man and Nature’, die je ook in deze blogpost terugvindt.
In ‘The Benefit of Living With No Purpose’ vertelt Alan Watts waarom het idee van ‘doelloosheid’ zo waardevol is. In het Westen zien we doelloosheid gewoonlijk als iets heel negatiefs: doelloos zijn brengt je letterlijk nergens in onze ogen. Maar in de Oosterse traditie, is doelloosheid een compliment: alles in de natuur is doelloos. In het Japans noemen ze dat 'Yugen': dat is kijken naar wilde ganzen die verdwijnen in laaghangende wolken, of een schip zien verdwijnen achter een eiland in de verte, of als door een groot bos zwerven zonder denken aan ergens aankomen. Gewoon zijn, en ervaren, en appreciëren, en genieten van wat is, zonder daar iets uit te proberen halen.
Want Alan Watts herinnert ons eraan: ook muziek bijvoorbeeld is doelloos. “Als het doel van muziek was om te arriveren bij de laatste noot, dan zou de beste dirigent degene zijn die daar het snelste aankomt”.
En: “Het doel van dansen is niet om op een welbepaalde plek op de dansvloer uit te komen. Nee, het doel van dansen is gewoon te dansen”.
En inderdaad: muziek heeft geen doel, net zomin als dansen of spelen. Als je speelt om daarna beter te kunnen werken, ben je helemaal niet aan het spelen!
En waarom is er een universum? Wat was God’s doel met dat alles? In de woorden van Alan Watts: “Wel, God schiep al die sterren en planeten en die zijn ongeveer bolvormig, en Hij zei vervolgens: “have a ball!” Oftewel: “maak er een feestje van!”.
Want is het ernstig allemaal?
Alan Watts stelde de vraag in een andere talk genaamd ‘What Is reality’, die je ook kan beluisteren in mijn eerdere blog post. Hij stelde het met zijn typische gevoel voor humor zo:
"(Albert) Camus zei dat er eigenlijk maar één serieuze filosofische vraag is, namelijk of je zelfmoord moet plegen of niet.
Ik denk eerder dat er vier of vijf serieuze filosofische vragen zijn.
De eerste is: “Wie is er dit alles begonnen?”.
De tweede is: “Gaan we het redden?".
De derde is: “Waar gaan we het allemaal laten?”.
De vierde is: “Wie gaat het opruimen?"
En de vijfde vraag: “Is het ernstig?”
En dat is een heel goede vraag. Is het wel ernstig allemaal? En zijn veel van de problemen die we als soort onszelf aandoen, niet een gevolg van het feit dat we misschien vergeten zijn dat het niet ernstig allemaal? Wat betekenen dingen als bezit, macht, controle, en zovele andere concepten waar we vreselijke problemen door creëren, in het licht van de eeuwigheid en de eindeloze ruimte waar we doorheen suizen op onze kleine Aarde?
Niet ernstig is niet hetzelfde als betekenisloos of vrijblijvend (net zomin als doelloos hetzelfde is als zinloos - muziek mag dan al doelloos zijn, muziek is allerminst zinloos). Het betekent dat de problemen die we zien vaak een gevolg zijn van onze concepten, angsten, afhankelijkheden, illusies, wensdromen, fixaties etcetera. Allemaal dingen in ons hoofd eigenlijk, mentale creaties die we vervolgens een gewicht toekennen die ze eigenlijk helemaal niet hoeven te hebben.
Wat als we als dagelijkse oefening, er onszelf geregeld aan zouden herinneren dat het allemaal
1) zonder doel is
2) niet ernstig is.
Nogmaals: dat betekent niet dat het betekenisloos of zinloos zou zijn. Integendeel, ik denk dat de betekenis van het leven duidelijker wordt als we helderder gaan zien dat het doelloos is. Want doelen houden ons vaak weg van de ervaring zelf, en zo leven we ons leven steeds maar denkend dat de betekenis en zin van alles liggen in iets wat nog moet komen of bereikt moet worden, eerder dan te ervaren wat voor wonderlijke dingen er allemaal present zijn op eender welk willekeurig ogenblik.
En dan zouden we ook vaker spelen misschien. En niet omdat we daarna beter zouden kunnen werken: dat is één van de twijfelachtige dwalingen in de hedendaagse populariteit van mindfulness en yoga en dergelijke: die worden vaak gepresenteerd als middelen om ‘de productiviteit te verhogen’. De batterijen opladen om er daarna weer beter tegenaan te kunnen en weer mee te draaien in de ratrace. Spelen om daarna beter te kunnen werken dus. En dat is helemaal niet spelen!
Ik wens jullie om te beginnen al veel luisterplezier met Alan Watts in ‘The Benefit of Living With No Purpose’. Ook het animatiefilmpje dat After Skool bij de audio heeft gevoegd, is de moeite waard. After Skool is een mediaplatform voor de verspreiding van levenswijsheden van grote denkers en zieners, en hun doorgaans korte video’s, die je vindt in hun YouTube kanaal, zijn meestal pareltjes. In hun woorden:
“Een goed idee is als een regendruppel die in de oceaan valt. De meeste regendruppels raken het oppervlak en maken nauwelijks een rimpeling, maar sommige rimpelingen winnen aan kracht en worden golven.”
Van harte aanbevolen kanaal voor een dagelijkse of wekelijkse dosis levenswijsheid.
En bij deze zou ik ook nog eens alle performances van Alan Watts in de blog post ‘Verstoppertje spelen met Alan Watts’ willen aanbevelen. Ze bevatten allemaal heerlijke wijsheid voor tijden die ‘hopeloos zijn maar niet ernstig.’
Want als we de wereld willen redden, moeten we zelfs dat niet al te serieus nemen. Want dan worden we fanatici, doordrammers, pilaren-bijters, zeurpieten, of erger. De meeste oorlogen zijn begonnen door mensen die een missie tot verbetering van de wereld dachten te koesteren. Nee, ook de wereld redden of verbeteren mag geen te ernstige zaak worden.
Bedankt voor het lezen en luisteren, tot de volgende aflevering,
Het ga jullie goed,
Filip
