Fragment van zeven minuten uit een interview met eco/ sociaal/ systeem filosoof Daniël Schmachtenberger, waarin deze uitlegt waarom een boom een biljoen dollar waard is . Indien je moeite hebt met het volgen van het Engels, kun je in de YouTube speler de ondertiteling inschakelen, en dan bij instellingen ‘automatische vertaling’ selecteren. In het scroll-menu kun je dan Nederlands kiezen. Onderaan deze blogpost vind je uitleg over hoe dat moet.
Vandaag laat ik het mijmeren even over aan Daniel Schmachtenberger.
De vorige mijmeringen had ik het over Julia Butterfly Hill en haar memorabele actie om te beletten dat een eeuwenoude redwood omgehakt zou worden.
Toen ze na twee jaar naar beneden klom van het geïmproviseerde houten plateau waarop ze al die tijd onafgebroken had geleefd op een hoogte van 55 meter in de naar schatting 1500 jaar oude boom die Luna werd genoemd, was dat omdat er een akkoord was bereikt met Pacific Lumber Company, die de boom wilde omhakken, dat Luna beschermd zou worden, alsook een buffer van zo’n zeventig meter rondom de boom. Eén van de voorwaarden was dat Julia en haar supporters zo’n 50.000 dollar zouden betalen aan de firma voor de geleden ‘economische schade’.
We kunnen dus afleiden dat dat zo ongeveer de waarde was die Luna, vanuit ‘economisch’ standpunt, had voor de firma. Het was de ‘marktwaarde’ van Luna.
Maar is dat een reflectie van de échte waarde van deze boom, en van bomen in het algemeen?
En hoe kunnen we dingen als bomen of walvissen of runderen eigenlijk een ‘marktwaarde’ toekennen?
In het bijhorende fragment van een interview, legt eco/ sociaal/ systeem filosoof Daniel Schmachtenberger uit waarom één boom eigenlijk een biljoen dollar waard is. (noot voor de cijferaars onder jullie: Daniel spreekt over ‘a trillion’, maar de Engelse term ’trillion’ is gelijk aan de Nederlandse term ‘biljoen’, niet een ‘triljoen’)
Wat eigenlijk hetzelfde is als zeggen dat het onmogelijk is om de échte waarde van een boom te berekenen, en dat geldt evenzeer voor andere aspecten van onze biosfeer. Schmachtenberger houdt hier geen pleidooi voor de notie van ‘ecosystem services’, en voor het uitdrukken van de waarde van natuur in geld om ons aan te zetten tot natuurbehoud, integendeel, hij toont de absurditeit ervan: de waarde van een boom (of een dier, of eender welk aspect van de natuurlijke wereld dat we tot ‘grondstof’ reduceren) valt niet te berekenen met onze modellen. De échte waarde van een boom ligt in alles wat een boom waardevol maakt voor het hele ecosysteem, inclusief maar niet enkel voor onszelf: niet enkel het opslaan van CO2 en het produceren van zuurstof, maar ook dingen als het beschermen van de bodem tegen erosie, het bieden van habitat voor talloze diersoorten, vogels en insecten, het samenwerken met het mycelium dat zowat alle leven op aarde (op land toch) dient, het genereren van regen door het principe van de ‘biotic pump’, het faciliteren van talloze vormen van ‘inter-ecosysteem-interacties’, het temperen van extremen in temperatuur, enzovoort enzoverder. Bomen zijn op eindeloos veel manieren van essentieel belang voor het levende weefsel van onze biosfeer, en het is zelfs onmogelijk om precies te weten (of te meten) wàt bomen allemaal doen.
Indien we alles wat een boom doet zélf zouden moeten doen met onze huidige technologie, zegt Schmachtenberger, zou één boom dus een biljoen dollar waard zijn.
Dat getal is een soort boutade, maar betekent eigenlijk: van onschatbare waarde.
Onschatbaar in de zin van: niet-kenbaar volgens onze huidige modellen van berekenen van waarde.
We kùnnen ook niet alles ‘meten en weten’ zegt Schmachtenberger, en al onze metingen en modellen zullen daardoor ook altijd fout en onvolledig zijn.
Het enige wat we in rekening brengen is hoeveel het ons kost om de boom om te hakken, en de marktwaarde volgens het spel van vraag en aanbod. Al de rest, al de waarde van de boom voor het hele ecosysteem en voor de andere levende wezens met wie we die boom delen, alles wat de boom betekent voor de biosfeer, zijn ‘externaliteiten’ waar we verder geen rekening mee houden.
De term ‘externaliteiten’ is één van de vreemdste woorden in ons hedendaagse model van ‘economie’, en samen met het concept ‘interest’ ook bij uitstek een concept dat ons model van economie onhoudbaar maakt. Maar ik zal daar nu niet te ver op ingaan, en jullie gewoon even laten meeluisteren naar Daniel Schmachtenberger, die ik een uitzonderlijk denker vind en die ik nog vaker aan het woord zal laten in de blog en het project. Binnenkort wil ik graag het hele interview delen waarvan dit een fragment is. Het hele interview duurt zo’n anderhalf uur, maar is dubbel en dik de moeite waard, als buitengewone denkoefening over kapitaal en de metacrisis.
Dit fragment van zeven minuten kun je eigenlijk onderverdelen in twee delen. In het eerste deel legt Daniel uit waarom onze modellen voor het bepalen van ‘economische waarde’ hopeloos ontoereikend zijn omdat ze het merendeel van de eigenlijke waarde buiten beschouwing laat als ‘externaliteiten’. In het tweede deel gaat Schmachtenberger nog verder en verduidelijkt hij waarom élk model van de werkelijkheid noodzakelijkerwijs beperkt en daardoor fout is en eindeloos veel schade kan berokkenen. Modellen kunnen nuttig zijn, maar als we de modellen verwarren met de werkelijkheid zelf, gaat het altijd mis.
Het zal altijd nodig zijn om buiten de modellen om de werkelijkheid aan te voelen, en te voelen (‘thinking-feeling-sensing’) welke actie de juiste is, aldus Schmachtenberger, omdat onze modellen dus altijd noodzakelijkerwijs beperkt zullen zijn.
In zijn woorden: “De hele set metingen die ik ooit zou kunnen hebben, de hele set (natuur)wetten die ik ooit zou kunnen hebben, zal oneindig ver weg zijn van de set die ertoe doet. Dus ik wil het (de metingen) als nuttig beschouwen, maar ook als oneindig fout. Het ding dat heilig is, is onkenbaar... maar ik moet het blijven aanvoelen en niet leven binnen een soort model van de werkelijkheid".
Op dat tweede aspect zal ik nog veel terugkomen in de mijmeringen en in de blog, want dat is belangrijk voor wat ik probeer te verduidelijken, en is ook iets waar ik als beeldend kunstenaar al jarenlang mijn aandacht op had.
Dit fragment is oorspronkelijk verschenen op het YouTube kanaal van Keith Gilmore, een auteur, schrijver en spreker uit Portland, Oregon. Keith schrijft voornamelijk over cultuur, ethiek, psychologie, spiritualiteit, filosofie en psychedelica. Meer info op zijn website.
Hoe kunnen we dan ooit nog een boom omhakken?
Ik denk niet dat Schmachtenberger’s punt is dat geen enkele boom mag omgehakt worden, maar dat de manieren waarop we besluiten òm een boom om te hakken, waarom of met welk doel, en de manieren waarop we de waarde bepalen van die boom in verhouding tot andere dingen, een proces is dat helemaal anders zal moeten dan nu het geval is, en dat daaruit volgt dat heel onze manier van denken geld, over economie, over waarde...héél ingrijpend zal moeten veranderen als we een pad willen vinden naar een mooiere toekomst.
In het hele interview waarvan dit een fragment is, legt Schmachtenberger uit waarom geld sowieso iets is dat niet in zijn huidige vorm kan blijven bestaan als we een leefbare planeet willen. Maar dat is voor een andere keer.
Onderaan deze post vind je nog eens uitgelegd hoe je in de YouTube speler automatische ondertiteling en vertaling inschakelt.
Bedankt voor het lezen en kijken, en tot de volgende aflevering,
Het ga jullie goed,
Filip
Aangezien ik wel vaker video’s via YouTube zal delen, nog even voor degenen die moeite hebben het Engels te volgen: je kan in de instellingen van de YouTube speler ondertiteling inschakelen en dan kiezen voor automatische vertaling. Deze vertalingen bevatten soms fouten maar zijn over het algemeen goed genoeg om de ‘talks’ te kunnen volgen.
In de foto’s hieronder nog even geïllustreerd hoe je die vertaling inschakelt.

Klik op het omlijnde icoontje om ondertiteling in te schakelen. Ondertiteling zal automatisch in Engels zijn.

Klik dan op het omlijnde icoontje naast het vorige om het ondertiteling menu te selecteren

Kies in dat menu voor 'automatisch vertalen'

Uit het scroll-menu kies je Nederlands (of Marathi, Mongools, Nepalees of Noord-Sotho, naar keuze)

Foto: Filip Van Kerckhoven