(Bijna) alles wat je moet weten over jezelf en de wereld in zeven heerlijke lessen van Alan Watts.
Een korte inleiding op deze blogpost door Filip Van Kerckhoven
"Jij bent een functie van wat het hele universum aan het doen is, net zoals een golf een functie is van wat de hele oceaan aan het doen is."
Alan Watts
"Als we bij zinnen zouden komen, zouden we ons bewust zijn van onszelf als zijnde niet alleen datgene aan de binnenkant van onze huid... Maar we zouden ons ervan bewust zijn dat de buitenkant ook ‘wij’ is."
Alan Watts
Alan Watts (1915 - 1973)
Audio versie van deze blog post.
In deze vierde aflevering van de reeks blogposts ‘Oud Nieuws’ laat ik met veel plezier de geniale en onnavolgbare Alan Watts aan het woord, die ik al even heb opgevoerd in de eerste aflevering van deze reeks. In zeven geluidsopnames van de ‘vertellingen’ van Alan Watts maak je kennis met het gedachtengoed van deze revolutionaire ziener/ Wijze Mens/ filosoof/ godsdienstwetenschapper/ ecologisch pionier. Ik gebruik het woord ‘vertellingen’ liever dan het woord ‘lezingen’, want ‘lezingen’ klinkt wat te droog of te saai voor wat Alan Watts deed - hij was een gevat performer gezegend met een bijzonder gevoel voor humor. Vooral audiomateriaal dus in deze aflevering, en als je weinig zin hebt in lezen kun je meteen naar onder scrollen tot aan de zeven videofragmenten die eigenlijk geluidsfragmenten zijn. Als je nu meteen naar de opnames gaat: geniet ervan en neem je tijd! Ook om te laten bezinken wat er echt duidelijk wordt gemaakt in deze bijzondere performances.
(Noot voor degenen onder jullie die onzeker zijn of ze het Engels zullen kunnen volgen: indien je deze ‘talks’ bekijkt op een computer of laptop eerder dan je smartphone, kun je ondertiteling kiezen en dan bij instellingen ‘automatisch vertalen’ selecteren. Je krijgt dan vertalingen die weliswaar automatisch zijn met alle gebreken van dien, maar die goed genoeg zijn om de lezingen te kunnen volgen.)
Eén van de doelen die voor mij het het belangrijkste zijn in A Biosphere Project, is het helpen verspreiden van nieuwe voorstellen voor een ander wereldbeeld, aangezien de ecologische en andere crisissen waar we middenin zitten vooral een gevolg zijn van onze manier van denken over de wereld en onszelf, een manier van denken die al lang geleden een koers heeft ingeluid die ons momenteel regelrecht naar de afgrond voert. Het is ten gronde een crisis in ons wereldbeeld: ons Oude Verhaal loopt ten einde, en een Nieuw Verhaal is nog in wording. En vele denkers, wetenschappers, therapeuten, activisten en kunstenaars hebben al heel wat werk verzet in het aanreiken van elementen voor een nieuw wereldbeeld dat kan leiden tot een duurzame en harmonieuze aanwezigheid van onze soort op deze planeet. Alan Watts was één van die mensen, en zijn gedachtengoed heeft in de tweede helft van de vorige eeuw een grote invloed gehad op nieuwe manieren van denken en voelen inzake de ecologische uitdagingen waar we voor staan. Ze zijn er zich vaak niet van bewust, maar veel van onze groene partijen, ecologisch activisten, kunstenaars, en ook wetenschappers zijn beïnvloed door het gedachtengoed van Alan Watts. Hoog tijd dat deze buitengewone ziener terug meer in de aandacht komt, aangezien we hoognodig de volgende stap moeten zetten: ons huidig traject voert ons nog steeds naar die afgrond.
Hieronder nog een korte inleiding tot leven en werk van Alan Watts, maar zoals gezegd kun je gerust naar beneden scrollen tot aan de zeven videofragmenten van de ‘talks’ van Alan Watts. Je hoeft de hiernavolgende inleiding niet eerst gelezen te hebben, want niemand kan het beter zeggen dan Alan Watts zelf. Ik heb deze zeven fragmenten van de ‘talks’ van Alan Watts geselecteerd uit de tientallen of honderden die op Youtube beschikbaar zijn.
Je kan je favoriete Netflix reeks even opzij laten en een paar weken kiezen voor de buitengewone vertelsels van Alan Watts, Wijze Mens bij uitstek van de tweede helft van de 20ste eeuw. Je vindt meer van deze opnames via de website van de Alan Watts Organisatie en de officiële podcast, alsook op hun officiële YouTube kanaal and the Be Here Now Network
Neem je tijd om hiervan te genieten. Ook Alan Watts neemt zijn tijd om zijn visie langzaam maar duidelijk te articuleren, en laat veel ruimte voor stiltes en pauzes - en voor humor, die altijd aanwezig is. De stiltes zeggen soms evenveel als de woorden, en de humor is even belangrijk als de ‘boodschap’. Elke van deze ‘talks’ verdient ook meer dan één beluistering. Ik heb sommige al vele malen beluisterd maar telkens ontdek ik nieuwe aspecten of wordt iets op een andere manier duidelijk. Het is oude wijn gerijpt in bijzondere vaten, en niet geschikt voor haastige consumptie. Enjoy!
Noot: in de titel staat "bijna' alles wat je moet weten..." De reden dat er 'bijna' staat is voor een andere keer. Kort samengevat: de filosofie en het wereldbeeld van Alan Watts zijn ontstaan in een context, en hebben ook hun beperkingen. Niemand heeft alle wijsheid in pacht. Een andere keer zal ik belichten wat ik als mogelijke lacunes beschouw in de wereldbeschouwing van Alan Watts en de historische stromingen in Oosterse filosofie en religie waar die uit voortkomt. Nee, ook Alan Watts is één stem onder de vele die ons de weg kunnen wijzen, maar zijn stem is er wel een met bijzondere diepgang, menselijkheid, poëzie, eruditie, humor, en een groot hart voor de wereld.
Oeroude (bijwijlen hilarische) wijsheid voor hopeloze (maar niet ernstige) situaties: een korte inleiding op leven en werk van Alan Watts, en ook iets over verstoppertje spelen.
Alan Watts werd in 1915 geboren in Londen. Zijn vader, een zakenman, nam Alan reeds als kind mee naar de ‘Buddhist Lodge’ in Londen, wat niet evident was in het Londen van de jaren twintig van de vorige eeuw. Op zeventienjarige leeftijd publiceerde Alan watts zijn eerste boekje, een samenvatting van de geschriften van de grote D.T. Suzuki. In 1938 trok Alan naar de VS om Zen te bestuderen in New York. Hij was evenzeer onderlegd in de Westerse filosofie, hij studeerde aan het Seabury-Western theologisch seminarie en was ook nog zes jaar lang priester in de Episcopale kerk. Nadat hij was uitgetreden trok hij zich terug op het platteland van Upstate New York en schreef zijn eerste boek, The Wisdom of Insecurity: A Message for an Age of Anxiety, welke een vervolg zou krijgen in vele andere boeken over Oosterse en Westerse filosofie en religie, en de aard van het bewustzijn en het zelf in de wereld.
Tijdens zijn studie in New York begon hij zijn leven als publiek spreker in de café’s en boekenwinkels van New York City en later San Francisco, en werd bekend door de radioprogramma’s die hij in de jaren vijftig en zestig begon aan de Westkust. Alan Watts gaf zijn hele leven lezingen, seminaries en ‘talks’, onder andere aan verschillende Amerikaanse Universiteiten, maar ook op andere openbare gelegenheden en evenementen, en ook op de oude ferryboot ‘Vallejo’ die in zijn latere jaren zijn thuis was in de baai van San Francisco. Andere boeken van zijn hand zijn ‘The Way of Zen’ en ‘On The Taboo Against Knowing Who You Are.
Het woord ‘lezingen’ kan al enige weerstand opleveren. Een ‘lezing’ van een ‘filosoof’ kan al snel geassocieerd worden met een soort saai academisch en over-intellectueel discours waar je onmogelijk je aandacht kan bijhouden. De ‘talks’ van Alan Watts zijn anders. Hier is iemand aan het woord die niet enkel een intellectueel was, maar ook een ziener, een grappenmaker én een meesterlijk verteller.
In de jaren zestig en vroege jaren zeventig had Alan Watts een bijzonder druk programma van lezingen en seminaries in vooraanstaande universiteiten en andere instelingen in de hele VS. Op een gegeven moment kreeg hij een Zwitserse bandopnemer van een vriend, en dat instrument was toen, eind jaren zestig, state of the art. Sindsdien begon Alan Watts enthousiast aan het zorgvuldig opnemen van zijn talks en lezingen, met de hulp van zijn zoon Mark Watts.
Deze bandopnemer was voor zijn tijd een geavanceerd instrument, maar desalniettemin zijn de opnames van een verfrissende eenvoud: voortdurend zijn er geluiden op de achtergrond, gaande van een piepende deur, een claxonnerende auto, een knetterend haardvuur in zijn oude veerboot genaamd ‘Vallejo’,... maar deze geluiden zijn een deel van de warmte en de charme van deze opnames, en samen met de warme stem van Alan Watts en zijn innemende oer-Britse accent zijn ze doordrongen van een gloedvolle menselijkheid en warmte.
Alan Watts definieren als ‘filosoof’ doet hem dus geen recht, want hij was zoveel meer dan wat we vandaag de dag doorgaans begrijpen onder de term ‘filosoof’. Hij was een soort ‘Elder’, een Engels woord dat zich maar moeilijk laat vertalen maar een equivalent is van een soort ‘stamoudste’, een man die in een gemeenschap een kennis en wijsheid bezit die een anker, gronding en kompas vormt voor de gemeenschap, een kennis die verder en dieper reikt dan louter mentale of intellectuele kennis. Hij was haast een soort sjamaan, die met zijn diepe stem een kanaal leek aan te boren dat van een heel andere bron dan het verstand leek te komen. Deze kwaliteiten maakten hem dan ook een icoon van een tijd waarin grote, maatschappelijke veranderingen geinitiëerd werden en alle vaste waarden in vraag werden gesteld: de sixties en seventies. Samen met schrijvers, filosofen, kunstenaars en activisten als Allen Ginsberg, Gary Snyder of Jack Kerouac gaf Alan Watts mee vorm aan een revolutie in ideeën die tot vandaag de dag hun invloed doen gelden in maatschappelijke evoluties als de ecologische bewustwording en de kritiek op onze consumptiemaatschappij.
Maar het zou evenzeer onjuist zijn Alan Watts te typeren als een soort ‘hippie- filosoof’. Hij was godsdienstwetenschapper en een erudiet kenner van Oosterse religies en filosofie waar hij reeds als opgroeiend kind mee in contact kwam in Londen. (Noot: de Oosterse levensbeschouwingen zijn eigenlijk noch filosofie, noch religie in de Westerse zin van het woord, maar ik gebruik deze termen nu gemakshalve). Ook was hij op de hoogte van de nieuwste ontwikkelingen in de wetenschap, met name quantumfysica en biologie, en onderzocht hij de overeenkomsten tussen die wetenschappelijke bevindingen en de Oosterse levensbeschouwing. Jeremy Lent, auteur van ‘The Web Of Meaning’, is vijftig jaar na Watts eveneens op zoek naar die overeenkomsten, en hij dan ook één van de prominente hedendaagse wetenschappers en auteurs die Alan Watts terug onder de aandacht brengen.
Hij leek dus voorbestemd om een soort brug tussen de werelden van Oost en West te vormen, en dat deed hij ook een leven lang. Samen met D.T. Suzuki was hij één van de eersten die het Oosterse gedachtengoed vertaalden en begrijpelijk maakten voor een Westers publiek. Hij integreerde elementen uit de visie van Zen Boeddhisme, Hindoeïsme, Taoïsme, Christendom, Judaïsme, en Westerse filosofie tot een wereldbeeld dat onze gebruikelijke denkpatronen over de werkelijkheid, het universum en onze plaats daarin voortdurend ontmaskert als een illusie (zoals zowel de Oosterse oude intuïties als de hedendaagse Westerse quantumfysica ons leren).
Een heel belangrijk aspect daarbij is de steeds aanwezige humor en het gevoel voor (zelf) relativering. Watts introduceert altijd de lach in zijn redeneringen, en de analogieën en vergelijkingen die hij hanteert om moeilijke begrippen toegankelijk te maken voor een breed publiek zijn vaak doorspekt met een vorm van humor die de beste medicijn vormt tegen een teveel aan sérieux of intellectuele of religieuze drammerigheid. Hij geeft voortdurend aan dat één van onze problemen is dat we het allemaal te serieus nemen: “Man suffers only because he takes seriously what the gods made for fun.” Humor vormt dan ook een rode draad in zijn lezingen, die soms iets van performances hadden.
Watts bekende zich ook niet tot één welbepaalde religie of ideologie. Hoewel hij zes jaar lang Episcopaal priester was, is zijn wereldbeeld er vooral één van openheid naar alle mogelijke manieren van bewustzijn, denken en voelen. Zoals hij het zelf stelde:
"Onherroepelijke toewijding aan een godsdienst is niet alleen intellectuele zelfmoord; het is manifest ongeloof omdat het de geest afsluit voor elke nieuwe visie op de wereld. Geloof is vooral openheid - een daad van vertrouwen in het onbekende."
Zijn eigen wereldbeeld laat zich dan ook omschrijven als een synthese. In zijn ‘talks’ heeft hij het vaak over de Hindoe kosmologie, maar evengoed verduidelijkt hij de Taoïstische visie op de natuur of het begrip ‘leegte’ in Zen. Hij kan in één zin overspringen van een stroming in de Westerse filosofie naar de Vedanta of de Tao.
Eén aspect van de Hindoe-kosmologie die millennia geleden ontsprongen is in wat vandaag Oost-Indië is lijkt wel erg belangrijk geweest te zijn in het wereldbeeld van Alan Watts: het idee van de werkelijkheid als een soort droom van het Universele Gewaarzijn (Brahman of Atman) dat verstoppertje speelt met zichzelf. In deze visie is de wereld en het hele universum een manier van het Universele Gewaarzijn om ‘iets te beleven’, zoals wij naar een spannende film kijken. Om écht iets te beleven, moeten we enigszins vergeten dat we naar een film kijken, en moeten we volledig opgeslorpt worden door het verhaal. Iets gelijkaardigs gebeurt voor de Hindoe kosmologie op kosmische schaal: er is maar één bewustzijn, het Zelf, dat in verschillende cycli zichzelf iets laat beleven en helemaal opgeslorpt wordt door de actie, die nét echt lijkt. In deze visie is élk van ons een manifestatie en expressie van het Universele Gewaarzijn, van Brahman, van God. We zijn het alleen vergeten omdat we zo opgeslorpt worden door het verhaal, zoals door een spannende film.
Als je mijn vorige blogpost hebt gelezen, weet je dat ik erg geïnteresseerd ben in de raakvlakken tussen oude kosmologieën en hedendaagse wetenschap. En deze oude Hindoeïstische kijk op gewaarzijn en wereld heeft inderdaad ook een analogie in de hedendaagse wetenschap. Een strekking in quantumfysica neemt aan dat bewustzijn fundamenteel is, en dat alles wat we de materiële werkelijkheid noemen, ontstaat vanuit bewustzijn.
Ter illustratie van dit standpunt vind je dan op het einde van deze post ook nog een fascinerende lezing door Neil Theise, een New Yorkse arts-leverpatholoog die een korte uiteenzetting houdt vanuit zijn perspectief en dezelfde visie verduidelijkt als die van Alan Watts: wij leven niet in het universum, wij zijn het universum. En bewustzijn vormt de grond van de werkelijkheid en niet materie. Hoe een arts en wetenschappelijk onderzoeker tot diezelfde conclusie komt, is een buitengewoon interessante aanvulling op de ‘talks’ van Alan Watts, en hij is niet de enige wetenschapper die vandaag de dag tot die conclusie komt.
Werner Heisenberg, één van de grondleggers van quantumfysica, zei het een eeuw geleden al zo: “The total number of minds in the universe is one. Consciousness is a singularity phasing within all beings”.
Nobelprijswinnaar Max Planck, ook één van de grondleggers van quantumfysica, stelde het zo: “Ik beschouw bewustzijn als fundamenteel. Ik beschouw materie als een afgeleide van bewustzijn. We kunnen niet achter het bewustzijn komen. Alles waar we over praten, alles wat we als bestaand beschouwen, postuleert bewustzijn."
Alan Watts zei het, met zijn typerende gevoel voor humor, aldus:
“Jezus Christus wist dat hij God was. Word dus wakker en ontdek uiteindelijk wie je werkelijk bent. In onze cultuur zeggen ze dan natuurlijk dat je gek en godslasterlijk bent en stoppen ze je in de gevangenis of in een gekkenhuis (wat ongeveer hetzelfde is). Maar als je in India wakker wordt en tegen je vrienden en relaties zegt: 'Mijn hemel, ik heb net ontdekt dat ik God ben', dan zullen ze lachen en zeggen: 'O, gefeliciteerd, eindelijk heb je het ontdekt.”
Of nog:
"Wat ik eigenlijk zeg is dat je niets hoeft te doen, want als je jezelf op de juiste manier ziet, ben je allemaal net zo'n buitengewoon natuurverschijnsel als bomen, wolken, de patronen in stromend water, het flikkeren van vuur, de ordening van de sterren en de vorm van een sterrenstelsel. Jullie zijn allemaal precies zo, en er is helemaal niets mis met jullie."
"Je echte zelf, de echte jij, is alles wat er is... maar geconcentreerd en zichzelf uitend op het punt dat je fysieke organisme wordt genoemd."
Ik zal nog vaak terugkomen op dit bijzondere perspectief en gelijkaardige ideeën in andere oude kosmologieën, en de verschillende analoge ideeën die terrein winnen in ‘cutting edge science’, aangezien die ideeën centraal zijn in mijn project: helpen verspreiden van nieuwe perspectieven op onze situatie in onze kleine, kwetsbare en bedreigde biosfeer, het levende wezen waar wij deel van uitmaken. Het voornoemde wereldbeeld is een gezichtspunt dat voor ons westerlingen bijzonder moeilijk aan te nemen is, gewend als wij zijn om de wereld te zien als een levenloos, mechanistisch iets dat louter toevallig ontstaan is en geen zin of betekenis heeft. Het kan dan ook niet echt begrepen worden vanuit het cognitieve, het verstand alleen, het kan alleen echt gevoeld en beleefd worden als een ervaring, zoals Satori (plotse verlichting) dat is in de praktijk van het Zen Boeddhisme. Maar die ervaring is ook voor ons, Westerlingen die verslaafd zijn aan denken en cognitie, mogelijk. Daartoe moeten we wel ‘out of our minds’ gaan, buiten het denken gaan. Alan Watts zei dan ook: “To go out of your mind at least once a day is tremendously important, because by going out of your mind you come to your senses.”
En dat is zo: we gaan ‘out of our minds’ moeten gaan als we echt willen van koers veranderen. Daarom is één van de intenties in mijn toekomstig project ook om niet enkel informatie te delen op verstandelijk niveau, maar ook een soort ‘oefeningen’ of ‘praktijk’ te ontwikkelen die je deze andere perspectieven dieper kunnen kunnen doen ervaren dan enkel als ‘informatie’ voor ons verstand. Het is één van de manieren waarop mijn project een verderzetting is van mijn weg als beeldend kunstenaar: ook de kunst kan ons toegang geven tot een ervaring op veel dieper niveau dan het cognitieve, en dat hoop ik ook in mijn toekomstige reisproject na te streven. Het is ook één van de dingen die Alan Watts anders maakt dan veel filosofen in de Westerse traditie. Op één of andere manier neemt hij ons mee op sleeptouw in zijn lezingen op een manier die ons al een glimp doet opvangen van die ervaring, van de transformatie, van de levensveranderende verschuiving in perspectief. Daarom zou ik Alan Watts ook geen ‘filosoof’ noemen. Hij was een ziener, een sjamaan, een ‘elder’.
Alan Watts (1915-1973)
Alan Watts in zeven heerlijke sessies:
1 ‘What is reality?’ (52:55)
Als je in je leven slechts één ‘talk’ van Alan Watts zou beluisteren, laat het dan deze zijn: ‘What Is Reality?’
Elke poging om de inhoud van deze lezing samen te vatten doet onrecht aan de geniale eenvoud, helderheid en ook de humor waarmee Alan Watts in drie kwartier een beeld geeft van de onbewuste collectieve overtuigingen die onze samenleving mee vormgeven. Hij vertrekt van twee mythes die ons denken in grote mate bepalen, hoewel we dat meestal niet beseffen: de mythe van het universum als iets dat ‘gemaakt’ is, en de mythe van het universum als een soort machine. Hij toont aan hoe deze mythes mentale constructies zijn die ons zodanig beperken dat we niet meer kunnen waarnemen wat het universum écht is, en wat wijzelf écht zijn.
Om één of andere reden heeft de Alan Watts organisatie ervoor gekozen deze ‘talk’ te voorzien van een zachte achtergrondmuziek en een ‘real time’ zonsondergang, iets wat mijns inziens volledig overbodig is. Maar na een minuut of twee vergeet je die dingen en wordt je meegenomen in de wonderlijke redeneringen van een briljante geest met een heel groot hart.
Geniet van deze bijwijlen bijzonder grappige onderdompeling in een andere zienswijze op wat de werkelijkheid is! Héél erg warm aanbevolen. Ik zou ook ten zeerste aanbevelen om meer dan één keer te beluisteren, en de tijd te nemen om te laten bezinken wat hier eigenlijk duidelijk wordt.
2 ‘The Benefit of Living With No Purpose’ (15’)
Dit is een korte en heel grappige kennismaking met een aantal ideeën die heel vaak terugkeren bij Watts: het leven als een proces dat één is met het hele universum, de natuur als het oneindige organisme waar we deel van uitmaken, en de keuze om te vertrouwen op die natuur en er in harmonie mee te bestaan, eerder dan die te proberen controleren, en ook de noodzaak om het allemaal niet te serieus te nemen. Dit fragment van 15 minuten is een deel van de lezing genaamd ‘Man And Nature’, die je verderop ook in zijn geheel kan beluisteren. Een fijne intro en ’teaser’.
3 ‘Just Trust The Universe’ (1:11:10)
Deze bijwijlen hilarische uiteenzetting begint bij de onmogelijkheid om zeker te zijn of we juiste beslissingen nemen. Voor elke gegeven keuze zijn er eindeloos veel data om in overweging te nemen, en we kunnen nooit zeker zijn of we alles goed doordacht hebben. De meeste van onze keuzes zijn dan ook eerder gebaseerd op intuïtie of ‘buikgevoel’, en daar is niets mis mee, integendeel. Maar wat is intuïtie precies?
Alan Watts adviseert om te vertrouwen op het universum, en geeft veel goede redenen om dat te doen eerder dan te proberen controleren wat er gebeurt. Van daar uit neemt hij ons mee op een fascinerende reis door de historische achtergronden van ons beeld van het universum, en schetst hij verschillende denkbeelden die los van religie of elke vorm van dogma een weg duiden naar een fundamenteel vertrouwen in onszelf én de wereld. Heerlijk relativerend en bij momenten bijzonder grappig, maar ook beklijvend en indringend. Enjoy!
4 ‘Man and Nature (58:20)
In deze bijzondere ‘talk’ over ecologie en onze band met de natuur schetst Alan Watts op heel toegankelijke -en zoals gewoonlijk bijwijlen heel komische- manier- drie belangrijke denkbeelden over de natuur die in de geschiedenis van de mens een belangrijke rol hebben gespeeld. Hij start met de westerse mythe van de natuur als iets dat ‘gemaakt’ is, en het beeld dat daaruit volgde van de natuur als een soort volautomatische machine, beide denkbeelden die ook aan bod kwamen in de lezing ‘What is Reality?’. Hij contrasteert deze overwegend Westerse zienswijze met de visie op de natuur die in het Hindoeïsme ontstond als een soort ‘drama’: de godheid die zich de werkelijkheid verbeeldt om zichzelf iets te laten beleven, en die zich dus manifesteert in alles wat is maar daarbij vergeet dat Zij God is. En als derde wereldbeeld over de natuur voert hij de Tao op, de oude Chinese visie gearticuleerd in de ’Tao Te Ching’ door Lao Tze. In deze visie wordt de natuur beschouwd als ‘alles wat uit zichzelf gebeurt’, de inherente zelfsturende orde in alles wat is, gaande van een bloem tot een mens tot een zonnestelsel. En het wordt duidelijk dat ons westerse wereldbeeld in zijn drang tot dominantie en controle veel te leren zal hebben van de andere wereldbeelden die duizenden jaren geleden zijn ontstaan in Indië en China. Een fascinerende talk, en zeer humoristisch. In de laatste tien minuten vergast Alan Watts ons ook op de meest hilarische ‘debunking’ ooit van het idee van evolutie als enkel blinde ‘survival of the fittest’. Onnavolgbaar.
5 ‘Individual and the World Pt 1 Full Lecture’ (47:28)
In deze prachtige vertelling neemt Alan watts ons mee door een bijzonder heldere en toegankelijke verkenning van wat we als ‘ik’ beschouwen. Het blijft een van de grote vragen: ‘wie ben ik’, of ‘wat ben ik’. Hij ontmantelt al snel onze gebruikelijke manier van denken over wat ‘ik’ is, en wat de ‘buitenwereld’ is. Hij toont aan dat de scheiding tussen onszelf en die buitenwereld een illusie is, een constructie die symbolisch is eerder dan feitelijk. En op speelse en eigenzinnige wijze toont hij ons hoe we, door de aannames van het negentiende eeuwse ‘naturalisme’ onszelf zijn gaan beschouwen als vreemden in deze wereld, een wereld die volgens die negentiende-eeuwse visie dood is, mechanisch, onbewust en zinloos. En door deze kijk op onszelf en de wereld zijn handelen we tégen de natuur, eerder dan in harmonie ermee. In contrast daarmee belicht hij hoe we onafscheidelijk verbonden zijn met het grotere organisme van de Natuur; we ZIJN dat organisme, het is op geen enkele manier mogelijk om een scheiding aan te brengen tussen onszelf en onze leefwereld. Het is één ononderbroken proces, en een prachtige dans. Een geweldige en zo verhelderende lezing, en een blijvende wake-up call: we moeten weg van deze negentiende-eeuwse visie die nog steeds ons wereldbeeld in het Westen mee bepaalt, en we moeten onszelf weer gaan zien als wat we écht zijn.
6 ‘On Being God’ (1:20:31)
Deze briljante lezing (‘performance’ is een beter woord) werd opgenomen in New York City in 1971, op een conferentie over Westerse psychotherapie en Oosterse religies.
Deze vertelling/ performance, die werd gehouden voor een groot publiek, is een verkenning van hoe Westerse religies en Westerse psychotherapie omgaan met het gegeven van de mystieke ervaringen die de basis vormen van de Oosterse religies en wereldbeschouwing. Hij maakt duidelijk dat er in het Westen geen adequate manier is om deze ervaringen te duiden, en degenen die een mystieke ervaring rapporteren worden al gauw gecategoriseerd als ‘ziek’. In het Hindoeïsme is het normaal om te ervaren dat je God bent, aangezien in het Hindoe wereldbeeld iedereen een emanatie en expressie van de Universele Godheid is. In het Westen krijg je eerder een dwangbuis om, en word je met medicatie tot betere gedachten gebracht. Op een gegeven moment stelt Alan Watts tijdens deze lezing/ vertelling/ performance een rollenspel voor: de aanwezigen wordt gevraagd te spelen dat ze therapeut zijn, en Alan Watts speelt een zogezegde patiënt die aan de therapeut meedeelt dat hij God is. De ‘therapeuten’ mogen eender welke vraag stellen aan God/ Alan Watts, en het resultaat is een bijwijlen hilarische dialoog en een speelse performance van een meesterlijk verteller/ filosoof/ woordkunstenaar/ ziener, die niettegenstaande de speelsheid ook een verhelderend licht werpt op de beperkingen van onze overtuigingen die onze mogelijke ervaringen eveneens beperken, en hoe de Westerse Religies en verschillende vormen van therapie ook een kooi vormen waarbinnen belangrijke inzichten ontmoedigd worden of taboe zijn. Wonderlijk, grappig en begeesterend: ‘On Being God’.
7 ‘Inevitable Ecstasy’ (1:00:35)
Deze lezing is opgenomen in 1969, als deel van een reeks die hij dat jaar gaf op de oude veerboot ‘Vallejo’, zijn thuis in de baai van San Francisco.
In deze lezing onderzoekt Alan Watts het gegeven van het lijden, een begrip waar de Buddha zo mee begaan was. Maar zoals te verwachten was, doet Alan Watts dat weer op eigenzinnige, speelse en tegendraadse wijze, met de eruditie en wijsheid die we van hem kennen.
Watts begint met het nader bekijken van wat we als ‘ego’ beschouwen, en hoe dat ego een constructie is die mede door goed bedoelde reacties en handelingen van ouders en andere volwassenen wordt gevormd als een manier om sociaal te kunnen functioneren, maar dat eigenlijk een drastische inperking is van ons potentieel en onze ware aard. Gewaarzijn is in den beginne onbegrensd, maar gaandeweg gaan we onszelf differentiëren van onze omgeving. Wat op zich goed en nodig is, zolang we onze gronding en onze verbinding met al-wat-is maar niet verliezen. En daar loopt het mis. Onze persoonlijkheid wordt een verkrampte en veel te vernauwde afsplitsing van een veel groter geheel waarvan we het bewustzijn verdringen. We hebben alles ingezet op ons vernauwd functioneel cognitief bewustzijn en daardoor is onze verbinding met het universum zozeer op de achtergrond geraakt dat we veroordeeld zijn tot neurose en angst. Of niet? Weerom een prachtige vertelling die onze blik op wie of wat we zijn grondig kan doen verschuiven.
8 'We ARE the Universe: Neil Theise’ (21:13)
Als toemaatje deze lezing door prof Neil Theise, Professor pathologie aan Mount Sinai te New York, leverpatholoog en stamcel-onderzoeker.
In een heel compacte en toegankelijke samenvatting van 20 minuten maakt Neil Theise duidelijk hoe zijn werk als stamcel-onderzoeker hem (en steeds meer andere wetenschappers) tot de conclusie heeft gebracht dat niet materie maar bewustzijn fundamenteel is als grond van het bestaan. In deze lezing, die ik niet minder dan briljant zou noemen in zijn eenvoud en duidelijkheid, vertelt Neil Theise ook haast letterlijk vele van de dingen die bij Alan Watts steeds terug opduiken: het idee dat we één zijn met al wat is en dat elke scheiding tussen onszelf en onze omgeving een misvatting is, het idee dat het afzonderlijke bestaan van ‘dingen’ een illusie is, het idee dat bewustzijn de grond is waaruit materie en het hele universum voortkomt, en het idee dat het hele universum voortkomt uit non-duaal gewaarzijn dat zich van zichzelf bewust werd, bijna letterlijk het idee dat in oeroude kosmologieën zoals het Hindoeïsme is voorgesteld en dat door Alan Watts herhaaldelijk wordt verduidelijkt.
De overeenkomsten tussen ‘cutting edge science’ en de oudste kosmologieën die de mens ooit heeft gecreëerd zal één van de steeds terugkerende onderwerpen van mijn project en blog worden, en deze korte maar fascinerende en gevatte lezing kan dan ook als een voorsmaakje beschouwd worden van wat er nog zal volgen in A Biosphere Project. Enjoy!
Kommentare