“Liefde is metafysische zwaartekracht”
Buckminster Fuller
“Op dit punt hebben we nog geen ‘beschaving’, we hebben nog geen ‘mensheid’. We hebben mensen die voortdurend tegen elkaar aan botsen”
Daniel Schmachtenberger
Een fascinerende video van 25 minuten waarin filosoof Daniel Schmachtenberger praat over synergie en emergentie als mysterieuze en betekenisvolle eigenschappen van het Universum. Indien je moeite hebt met het volgen van het Engels, kun je in de YouTube speler de ondertiteling inschakelen, en dan bij instellingen ‘automatische vertaling’ selecteren. In het scroll-menu kun je dan Nederlands kiezen. Onderaan deze vroegere blogpost vind je uitleg over hoe dat moet. De automatische vertaling is verre van perfect maar helpt zeker voor het volgen van de talk.
Oké, ik geef het toe: de titel is een hyperbool, een overdrijving - maar mogelijk ook niet.
Een beetje een ‘clickbait’ titel, maar mogelijk ook niet.
Het hangt er maar van af.
Van hoe je het bekijkt.
Ik gebruik deze hyperbool nu even bewust om je aandacht te trekken. Dat doen clickbait titels ook, maar meestal met een bedoeling die niet helemaal integer is, als een vlag die de lading niet dekt. Misschien dekt de vlag hier wél de lading, het hangt er maar vanaf. Van hoe je het bekijkt.
Ik beloof dat ik in deze blog slechts uiterst spaarzaam zal omgaan met zo’n hyperbolen, enkel als het écht over iets bijzonders gaat.
Als je aan het einde van je leven komt en terugblikt op wat er allemaal in dat leven is gebeurd, zullen er zeker belangrijkere minuten zijn geweest dan de 25 minuten die je nodig hebt om deze 'talk' van filosoof Daniel Schmachtenberger te bekijken.
Maar toch: de waarde en betekenis die je ziet en ervaart in de gebeurtenissen in je leven, en in het leven als geheel, hangen ook af van het verhaal waarin deze gebeurtenissen en jouw kijk erop zijn ingebed. Het grotere verhaal dat je wel of niet helpt om zin te geven aan of betekenis te herkennen in je leven, en het menselijk bestaan. Dus als iets of iemand informatie aanreikt die dat verhaal verandert, dan kan dat wel degelijk van groot belang zijn voor de betekenis van het geheel.
De 25 minuten in kwestie zijn dus de minuten die je nodig hebt om deze ‘talk’ van filosoof Daniel Schmachtenberger te bekijken/ beluisteren.
Schmachtenberger zet hier in die 25 minuten zijn visie uiteen op de twee fenomenen synergie en emergentie, de fenomenen die ik vermeldde in de vorige mijmering over voedselbossen. En hij zet uiteen hoe die twee begrippen, indien je er verder over doordenkt, je kijk op het bestaan, op het Universum en op je eigen leven ingrijpend kunnen veranderen.
Ik ben niet iemand die gewoonlijk de commentaren bij een YouTube video leest, laat staan er uit citeert, maar in dit geval geef ik een korte bloemlezing van de eerste commentaren bij deze talk van Schmachtenberger:
"Een van de beste talks die ik ooit heb gehoord”.
"Wat ik in de loop van vele jaren heb geprobeerd over te brengen, op veel verschillende manieren, in zowel privé- als openbare gesprekken, is zojuist in 25 minuten uitgekristalliseerd door Daniel. Ik heb totaal ontzag. Dank je wel. Dank je wel."
"Een van de beste talks aller tijden."
"Ik weet dat je het niet zult geloven, maar deze video heeft mijn leven fundamenteel veranderd toen ik het in de loop van 2 maanden volledig begon te begrijpen.”
"Dit is verreweg mijn favoriete lezing aller tijden"
"Deze lezing van 25 minuten zou een 4-jarige studie moeten vervangen"
"Topklasse...Pure poëzie <3"
"Dit gaat hyperbolisch klinken, maar dit is misschien wel de belangrijkste video op de planeet. Het heeft de meest vitale informatie voor mensen om te verwerken, gedistilleerd in een 26 minuten durende talk.”
"De belangrijkste stem op aarde op dit moment? Zo niet, vertel me dan wie dat wel is."
"Woooooow...God zegene je, Daniel
De meest verhelderende video die ik ooit in mijn leven heb gezien.
"Ik kan geen genoeg krijgen van Schmachtenberger. Deze kerel is als in een eeuwigdurende flow-staat. En altijd zo'n geweldige houding! Hij is in staat om ingewikkelde onderwerpen duidelijk te verwoorden zodat gewone mensen zoals ik ze kunnen begrijpen. Geweldig! Bedankt hiervoor!"
Voor één keer ben ik geneigd me aan te sluiten bij commentaren op YouTube: deze ‘talk’ is uitzonderlijk (ik gebruik het woord ‘lezing’ niet omdat Schmachtenberger een te begenadigd verteller is om zijn optreden een ‘lezing’ te noemen, een woord dat toch meestal een bepaalde mate van saaiheid impliceert). Ik besef dat ik misschien te hooggespannen verwachtingen creëer op deze manier, maar ik neem het risico.
Zoals Alan Watts (zie mijn blogpost ‘Verstoppertje spelen met Alan Watts’) kan Schmachtenberger een publiek in de ban houden van een spel van ontvouwen van gedachten en visies op een manier die veel te opwindend en fascinerend is om het een ‘lezing’ te noemen.
En zoals Alan Watts is Schmachtenberger een denker die verbluffende en geniale syntheses kan maken van complexe ideeën, en deze op een toegankelijke manier kan delen in een stroom van energie en puur plezier van het denken, dat vermogen van ons dat we zo vaak op een gebrekkige of foute manier gebruiken.
En zoals Alan Watts behoort Schmachtenberger tot die categorie van denkers waarvoor het woord ‘filosoof’ enigszins te beperkt is. Mensen als Alan Watts en Daniel Schmachtenberger zijn zieners en wijzen, die een visie in de wereld zetten die verder gaat dan enkel ‘linker-hersenhelft-denken’, analyse en ratio, maar die nieuwe verbanden kunnen aantonen die betekenis genereren of liever zichtbaar maken.
Schmachtenberger gaat in deze ‘talk’ uit van de aard van twee mysterieuze eigenschappen die zich manifesteren op elke schaal van het Universum, van sub-atomaire deeltjes over de zelf-organisatie van cellen en organismen tot de schaal van melkwegstelsels.
Deze twee fenomenen zijn synergie en emergentie.
Synergie’ is het proces van het samenkomen van verschillende elementen tot een geheel dat meer is dan de som van de delen, en dat ook veel meer kàn dan de individuele delen afzonderlijk. ‘Emergentie’ is wat dat ‘meer’ dan wel is of kan zijn, datgene wat ontstaat door synergie.
Een voorbeeld van het samengaan van synergie en emergentie is het bos, waarover ik het had in de vorige mijmeringen. Een bos is een organisme dat méér is dan de som van de delen, en waarin voortdurend verbanden ontstaan die niet te voorspellen zijn vanuit de aard van de ‘bestanddelen’ afzonderlijk, en dat geldt voor alle emergente eigenschappen in het Universum, van cellen tot planeten tot zonnestelsels en melkwegstelsels of clusters van melkwegstelsels.
Zowat alles wat bestaat is een gevolg van synergie en emergentie, gaande van protonen of electronen over atomen, moleculen en cellen, tot een organisme als een mens, die kan nadenken en voelen en fantaseren en filosoferen, hoewel geen van de cellen waaruit een mens bestaat dat kan, laat staan de atomen waaruit die cellen bestaan.
En er lijkt een richting in de evolutie van het bestaan van alles te zijn, die gericht is op het steeds doen groeien van diversiteit én de geordende harmonie van die diversiteit, en die leidt tot synergie en emergentie van nieuwe gehelen vanuit die verschillen, met eigenschappen die meer zijn dan de som van de delen. Een evolutie die ook gericht lijkt te zijn op het ontstaan van steeds complexere vormen van bewustzijn, bewustzijn dat kan gaan reflecteren over de processen waar het deel van uitmaakt, en dat op zijn beurt bewust deel kan gaan uitmaken van nieuwe synergetische verbanden en nieuwe emergente eigenschappen, zoals bijvoorbeeld een harmonische samenleving of een ‘mensheid’ als organisme en als emergent nieuw geheel dat meer is dan de som van de ‘delen’ (wijzelf).
De kracht die lijkt te overheersen in het Universum is niet entropie (of het langzaam vergaan van alles in steeds toenemende chaos) maar het duo synergie/ emergentie, de reden waarom we zo’n onwaarschijnlijk uitbundig diverse bestaansvormen hebben in dit Universum, in zo’n onwaarschijnlijke vormen van harmonie, samenwerking, en steeds groeiende ‘elegante complexiteit’.
En wat aan de grondslag ligt van synergie en emergentie is: aantrekkingskracht. Als niets zou aangetrokken worden tot iets anders, zou er niets ontstaan. Aantrekkingskracht tussen elementaire deeltjes die atomen vormen, of tussen cellen die een mens vormen, of tussen twee mensen die een nieuw leven maken.
Zo stelde de grote Buckminster Fuller: “liefde is metafysische zwaartekracht”, en op deze manier wint deze uitspraak nog aan betekenis. Misschien kunnen we liefde beschouwen als het organisatorische principe van het Universum, liefde die zich uit zowel in de elementaire krachten zoals de electromagnetische kracht of de zwaartekracht, als in de aantrekkingskracht tussen cellen, moleculen of mensen.
Schmachtenberger verbindt deze begrippen van synergie en emergentie met de betekenis van het bestaan, en bovenal de betekenis van ònze rol in het bestaan van alles, want dat is het essentieel punt waar wij als soort, homo sapiens, momenteel het spoor bijster lijken te zijn.
Een nieuw begrip van de betekenis van het Universum, en van de betekenis van òns bestaan, en de mogelijkheid die ieder van ons heeft om deel uit te maken van de evolutie van het geheel, kan een kantelpunt helpen kristalliseren om tot een transitie te komen naar een nieuw soort samenleving. Want dat is wat écht denken is: het is het groeien van inzicht in de aard van de werkelijkheid op alle niveau’s, en de relevantie van dat inzicht voor het persoonlijke leven en welzijn van ieder van ons, en het welzijn van al het leven op Aarde.
Ik ga er voor nu niet meer over vertellen, en wil jullie graag uitnodigen tot het bekijken van deze video.
Neem er je tijd voor, het is niet iets om ‘tussen de soep en de patatten’ te bekijken of beluisteren, zoals de uitbundige lof in de commentaren al kon doen vermoeden.
Schmachtenberger is geen filosoof zoals de Franse die er een kunst van maken om onbegrijpelijk te zijn. Zijn taalgebruik is toegankelijk (hij gebruikt ook vaak scheldwoorden en profaniteiten, meer dan eender welke andere filosoof die ik ken), maar hij gaat wel vrij snel en je moet er je aandacht bij houden. Maar je kan steeds op ‘pauze’ drukken, of even terugspoelen als je iets niet begrepen hebt. Eén van de voordelen van ‘talks’ of lezingen in opgenomen vorm. En je kan de video ook meerdere keren bekijken, iets wat ik ook zeker zou aanbevelen. Eén van de commentatoren schreef dat de betekenis van wat Schmachtenberger hier duidelijk maakt pas in de loop van twee maanden en na meerdere beluisteringen begon door te dringen, maar dat het dan ook een levensveranderende invloed had.
Dus misschien toch de belangrijkste 25 minuten van je leven? Het hangt er maar van af. Van hoe je het bekijkt. Alleszins mogelijk toch écht wel belangrijk voor een evoluerend en veranderend begrip van wie of wat jij en ik zijn, en kùnnen zijn.
Vergeet niet dat je, als je het Engels niet zo goed kan volgen, in de YouTube speler de ondertiteling kan inschakelen, en automatische vertaling kan selecteren. De automatische vertaling is verre van perfect, maar kan zeker helpen bij het volgen van de ‘talk’. In deze blogpost vind je onderaan de post uitgelegd hoe dat moet.
Ik ga nog wel eens verder mijmeren over wat Schmachtenberger hier allemaal vertelt, want van hier uit zijn er ook vele verbanden te leggen met wat àndere zieners en wijzen vertellen. Er zijn meerdere denkers die momenteel de grondslag leggen voor een nieuw begrip van wie of wat we zijn, en wat het Universum is, en dat nieuw begrip hebben we meer dan nodig. Onze huidige set van overtuigingen voert ons recht naar de afgrond, en een andere set overtuigingen kan ons een heel andere richting doen uitgaan. Onze overtuigingen zijn als een bril die alles kleurt wat we waarnemen, maar heel vaak zien we de bril zélf niet, en hebben we niet door hoe onze waarneming vervormd wordt door de bril die we ophebben. Ons denken is als het water waarin een vis rondzwemt: de vis is zich niet echt bewust van het water, want hij kent niets anders. Ons prachtige uitdaging is: ander en helderder water opzoeken en daar vrolijk in verder zwemmen, met een helderder zicht op zowel het water als wijzelf.
Wordt dus vervolgd.
Tot zover deze aflevering, ik wens jullie veel intellectueel en spiritueel plezier met het luisteren naar Daniel Schmachtenberger, en tot de volgende mijmering,
Het ga jullie goed,
Filip
