Waarin wordt verteld hoe je door vegan of vegetariër te worden een onmiddelijke en onwaarschijnlijk grote bijdrage kan leveren aan het herstel van onze biosfeer.
"Niets zal de menselijke gezondheid zo ten goede komen en de overlevingskansen van het leven op aarde zo vergroten als de evolutie naar een vegetarisch dieet."
Albert Einstein
“Als je denkt dat vegan worden moeilijk is, stel je dan eens voor hoe moeilijk het is voor de dieren dat jij niet vegan bent.”
Gary L. Francione
"Vlees eten is een overblijfsel van de grootste wreedheid [het doden]; de overgang naar vegetarisme is het eerste en meest natuurlijke gevolg van verlichting."
Leo Tolstoy
"Er is geen fundamenteel verschil tussen mens en dier in hun vermogen om plezier en pijn, geluk en ellende te voelen."
Charles Darwin
Beste lezers en volgers van A Biosphere Project,
Zoals eerder aangekondigd in deze post, zal ik naast de ‘mijmeringen’ in deze blog van A Biosphere Project informatie delen over de toestand van onze biosfeer, maar ook manieren om tot actie over te gaan en een bijdrage te leveren in de transities die ons wachten.
De transitie naar een mooiere wereld zal vooral afhangen van een grote evolutionaire stap in ons bewustzijn en een zowat allesomvattende systeemverandering, maar dat neemt niet weg dat wij allemaal individueel ook iets kunnen doen om deze transities te helpen initiëren en een verandering van ons collectieve verhaal mogelijk te maken.
Nee, onze individuele acties zullen de wereld niet redden, maar ook jawel, onze individuele acties doen er absoluut heel erg toe, ieder van ons heeft invloed, en ieder van ons kan mee de transitie mogelijk maken. En in deze blog zal ik naast de aspecten van crisis, het slechte nieuws of de alarmerende berichten het ook hebben over concrete zaken die we allemaal kunnen doen om het collectief mee te helpen verschuiven naar een andere wereld.
En laat ik dan nu maar meteen beginnen met voedsel. Een onderwerp dat gevoelig ligt, en ook al politiek geladen is inmiddels. Maar er is geen weg rond: hoe we ons voeden zal de doorslag geven in hoe we een pad naar leefbare toekomst kunnen creëren, een toekomst waarin onze soort homo sapiens in harmonie kan bestaan met onze biosfeer en waarin we zelfs een ‘keystone species’ kunnen worden, een soort die een belangrijke positieve rol in het ecosysteem kan vervullen. Een toekomst waarin we echt onze rol van ‘stewards’ van onze planeet kunnen opnemen.
En nee, het is niet zo dat het aantal mensen dat momenteel onze Aarde bevolkt, het onmogelijk maakt om dat te bereiken. In tegenstelling tot wat heel veel mensen geloven, zijn we eigenlijk best in staat om acht miljard mensen (of zelfs veel meer) te voeden op een manier die de Aarde niet overbelast, en dit ook zonder onze toevlucht te moeten nemen tot voedsel dat ‘geprint’ wordt in laboratoria of andere high-tech methodes. En hoewel het waarschijnlijk verkieslijk zou zijn dat we met minder onze heerlijke planeet bewonen (iets wat ook zal gebeuren gezien de dramatische afname van geboortecijfers wereldwijd uitgezonderd Afrika) is overbevolking op zich niet de grootste aandrijver van de ecologische meta-crisis op dit ogenblik.
De ecologische metacrisis (waarvan de klimaatcrisis maar één aspect is) heeft vele oorzaken, en de verbranding van fossiele brandstoffen wordt meestal naar voor geschoven als ‘hoofdschuldige’.
Maar bij nader toezien is de grootste aandrijver van de meeste crisissen in onze ecosystemen niet zozeer onze gewoonte om fossiele brandstoffen te gebruiken (hoe ernstig die kwestie ook is) maar eerder dit: onze gewoonte om vlees te eten. En bij uitbreiding: onze gewoonte om op industriële schaal runderen, varkens en kippen te kweken, en op industriële schaal onze zeeën en oceanen te (over)bevissen.
En bijgevolg is de snelste, meest efficiënte manier waarop iedereen meteen kan bijdragen aan het herstel van de biosfeer en het vrijwaren van een mogelijk pad naar een leefbare harmonie met onze planeet dit: heel sterk minderen of helemaal stoppen met vlees eten, en liefst ook stoppen met vis en zuivel te consumeren. Met andere woorden: go vegan!
Het was al geweten dat het minderen of stoppen van onze consumptie van dierlijke producten een gunstig effect heeft op onze impact op de gezondheid van de biosfeer, maar nu is wel heel erg duidelijk geworden dat dat effect bijzonder groot is.
Twee recente en zeer uitgebreide studies van de University of Oxford maken duidelijk dat weinig of niets zoveel en zo’n directe invloed heeft op onze impact op de planeet als onze gewoonte om voedsel van dierlijke oorsprong te produceren en consumeren op industriële schaal.
De eerste studie concludeert na een traject waarbij de eetgewoonten van 55.000 mensen werden gevolgd, dat het overschakelen op een vegan dieet een vermindering van zomaar eventjes 75 procent van je persoonlijke CO2 voetafdruk betekent, alsook resulteert in een even verregaande (driekwart) vermindering van jouw impact op watervervuiling en gebruik van landoppervlak.
Laat me dat nog eens herhalen: vegan worden betekent dat jouw persoonlijke afdruk inzake CO2 uitstoot, watervervuiling en landgebruik in één klap met drie vierde kleiner wordt.
En dat nog los van de onnoemelijke verbetering inzake jouw invloed op het verlies aan biodiversiteit en op de algemene gezondheid van zowel je eigen lijf als dat van de planeet, onze biosfeer.
Je kan hier een artikel in de New York Times lezen over deze studie, en hier een artikel in The Guardian.
De studie van Oxford University maakt ook korte metten met de veelgehoorde claims dat plantaardige diëten even of bijna even schadelijk zouden zijn voor de planeet door de productie van bijvoorbeeld soja of amandelen. Nee, toont deze studie aan, zelfs als je de meest belastende aspecten van bepaalde productieprocessen van bepaalde plantaardige producten in rekening brengt, blijft het vegan dieet en het vegetarische dieet veel en veel beter voor onze planeet. En dit nog los van de vele voordelen voor de persoonlijke gezondheid, die ook al steeds duidelijker worden in studie na studie. Bovendien is het zo dat er voor de productie van één calorie dierlijk voedsel honderd maal zoveel land nodig is als voor de productie van één calorie plantaardig voedsel. Hetzelfde geldt voor proteïne: ook daar zien we dat er voor de productie van één gram proteïne uit runds- of lamsvlees er honderd maal zoveel landoppervlak nodig is als voor de productie van één gram proteïne uit kikkererwten of tofu. Het is dus simpelweg een no-brainer: we moeten afstappen van het produceren op industriële schaal van proteïne uit dierlijke bron.
Een diagram die het landgebruik weergeeft voor de productie van 1000 calorieën. Bron: Our World In Data.
De wereldwijde productie van voedsel is verantwoordelijk voor niet minder dan een derde van alle emissies van broeikasgassen, voor 70 procent van waterverbruik, en 78 procent van vervuiling van zoetwater. Daarnaast is de landbouw de grootste aandrijver van het verlies van biodiversiteit door ontbossing en door het gebruik van insecticiden, pesticiden en kunstmest.
Niet minder dan de helft van alle landbouwgrond wereldwijd is nu in gebruik voor de productie van rundvlees. Dat betekent dat, als de wereld zou stoppen met het eten van rundvlees alleen al, niet minder dan de helft van alle nu in gebruik zijnde landbouwgrond zou kunnen teruggegeven worden aan de natuur. En het ‘rewilden’ van een groot deel van de Aarde zal een absolute noodzaak zijn voor het stabiliseren van het klimaat en het vrijwaren van de biodiversiteit en het levende organisme dat onze biosfeer is.
Maar het kan dus nog beter: indien de wereld helemaal zou overschakelen naar een vegan dieet, zou niet minder dan driekwart van alle nu in gebruik zijnde landbouwgrond teruggegeven kunnen worden aan de natuur. Drie-kwart. Laat me dat nog één keer herhalen: drie-kwart van alle nu in gebruik zijnde landbouwgrond wereldwijd zou kunnen teruggegeven worden aan de natuur als we wereldwijd zouden overschakelen op een vegan dieet.
Landbouw is ook op andere vlakken één van de grootste belastingen voor onze biosfeer momenteel En nee, niet zozeer omdat we met teveel zijn, maar omdat we (vooral in de rijke industrielanden) foute landbouwmethodes gebruiken. Grootschalige industriële monoculturen zijn al even schadelijk voor onze biosfeer als veeteelt, iets waar ik het ook al over had in het essay ‘Onze oorlog tegen onszelf’. Naast het terugschroeven of elimineren van veeteelt, zal het overschakelen op regeneratieve biologische landbouw een noodzaak worden. En ja, daar kun je acht miljard mensen mee voeden, en meer ook. Een gezaghebbend rapport van de VN kwam al jaren geleden tot de conclusie dat het overschakelen op kleinschalige regeneratieve landbouw wereldwijd dé weg is naar een nieuw evenwicht tussen het vervullen van onze behoeften en wat onze levende planeet kan dragen. Je kan meer lezen over dit rapport hier en hier.
Over al deze zaken kun je meer verwachten in de blog en bij de essays. Ook over de impact van de industriële visvangst, die niet moet onderdoen voor die van de industriële veeteelt. Zo ook zal ik meer vertellen over mijn persoonlijke transitie naar veganisme, nu bijna twee jaar geleden (en nee, dat was niet moeilijk, en ja, ik eet lekkerder, gevarieerder en gezonder nu, en ik heb veel meer energie). Zonder een vegan pilaren-bijter te willen worden, zal ik mijn best doen om het enthousiasme voor veganisme of vegetarische levenswijze te helpen promoten. Omdat dat het beste en meest efficiënte is wat ieder van ons in praktische zin meteen voor de planeet kan doen, met het meest directe, snelle en ingrijpende resultaat voor de gezondheid van onze biosfeer én onze eigen gezondheid. De toekomst wordt vegan, daar ben ik zeker van. Binnenkort dus meer hierover in de blog en de essays.
Een ander veelgehoord bezwaar tegen een vegetarische of veganistische levenswijze is het idee dat dat veel duurder is en bijgevolg iets dat voorbehouden is voor de happy few, voor verwende yuppies en stedelijke hoogopgeleide tweeverdieners die wereldvreemd en enigszins hypocriet genieten van luxe die voor het merendeel van de bevolking niet betaalbaar zou zijn.
Maar een tweede recente studie van dezelfde University of Oxford maakt brandhout van het idee dat een vegan levenswijze duurder zou zijn dan een ‘gewoon’ voedingspatroon. Nee, wat blijkt: in de meeste westerse landen, inclusief Europa en de VS, kan het overschakelen op een vegan dieet een besparing opleveren op het maandelijkse voedselbudget van maar liefst één derde!
Je leest dat goed, je eten kan tot één derde goedkoper worden als je vegan wordt.
Je kan hier over deze studie lezen op de website van Oxford University.
Het idee dat vegetarisch of vegan eten duurder zou zijn, heeft ook te maken met het idee dat vleesvervangers duur zouden zijn. Maar die zijn inmiddels al veel goedkoper geworden en vaak al goedkoper dan vlees. Maar vooral: vegetarisch of vegan eten kan zonder die vleesvervangers: bonen, linzen, soya, kikkererwten, tofu enzoverder kunnen de proteïnen leveren die je uit vlees haalt, en zijn veel goedkoper dan vlees.
De studie concludeert ook dat het overschakelen naar een betaalbaar plant-based dieet mogelijk is overal ter wereld, en dit zelfs binnen de tijdspanne van een decennium. Wat vooral nodig is, is politieke wil, en daarvoor is een ‘maatschappelijk’ draagvlak nodig, met andere woorden, de mensen moeten overtuigd zijn dat zo’n transitie noodzakelijk en mogelijk is. Vandaar is het ook belangrijk dat je niet enkel overschakelt op een plantaardig dieet, maar ook de informatie helpt verspreiden over de noodzaak van zo’n transitie. Men zegge het dus voort!
Er is nog een reden om vegetarisch of vegan te worden: de onnoemelijke wreedheid van de industriële veeteelt en varkens- en kippenteelt. Daar zal ik nu niet al te diep op ingaan en een andere keer meer over vertellen, maar in studie na studie wordt duidelijk dat dat hele proces ook nu nog een onbeschrijfelijk lijden veroorzaakt voor miljarden en miljarden voelende wezens. Koeien, varkens en kippen zijn bewuste en intelligente dieren, en wat wij deze medebewoners van onze planeet aandoen, is een dagelijkse tragedie op planetaire schaal, die enkel mogelijk is doordat we ons volledig dissociëren van het productie proces van onze biefstuk, hamburger of kippenbout. Over dat dissociatie proces had ik het al uitgebreid in het essay ‘Voelen of niet voelen, dat is de vraag’. Ook daarover zal nog meer volgen in de blog, want het is een aspect dat evenzeer essentieel is voor onze verhouding met de levend planeet en met onszelf. We kunnen niet verwachten in harmonie met onze biosfeer te leven als we zo’n apocalyptische wreedheden met de mantel der liefde bedekken omdat we nu eenmaal graag een hamburger of kippenvleugel eten op tijd en stond. Zoals Leo Tolstoy het verwoordde: “Zolang er slachthuizen zullen zijn, zullen er slagvelden zijn”.
Leo Tolstoy, die een groot voorvechter was van vegetarisme.
Laat ik dus nog eens samenvatten: als je vegan wordt, ga je véél goedkoper eten, véél gezonder, én zal jouw bijdrage aan de uitstoot van broeikasgassen, watervervuiling en landgebruik met maar liefst drie vierde dalen. En bovendien zul je geen deel meer hebben aan een wreed productieproces dat miljarden dieren onnoemelijk lijden toebrengt. Nogmaals: men zegge het voort.
Deze studies zijn niet de eerste die wijzen op de ontzaglijke voordelen van een vegan dieet voor jezelf én de planeet, maar ze zijn wel zeer extensief en gezaghebbend.
Ik werd er erg blij van, niet in het minst omdat ik zelf in september 2022 de stap heb gezet naar een vegan levenswijze. Vegetariër was ik al sinds april 2020, en deze volgende stap kwam heel organisch en moeiteloos. Ik zal een andere keer dus wat meer vertellen over mijn ervaringen in mijn overstap naar vegan voeding. Ik kan je wel al zeggen dat het 1) niet moeilijk is, 2) leuk is, 3) lekkerder, creatiever en gevarieerder eten is.
Nu hoeft niet iedereen meteen vegan te worden. Alle beetjes helpen, en een vegetarisch dieet is al geweldig voor onze planeet. Indien je het helemaal ophouden met het eten van vlees of zuivel te moeilijk vindt, heb je al een grote impact enkel door minder vlees te eten, en door vooral rundvlees te schrappen van het menu.. En indien je vlees of zuivel afkomstig is van een kleinschalige locale regeneratieve bioboer, dan is dat ook al een heel andere impact dan als je gewoon je vlees betrekt uit de industriële veeteelt of kippenkwekerijen
Er zijn zoveel gradaties en nuances mogelijk. Ikzelf ben overigens ook flexibel: als ik bij vrienden of op restaurant ga eten, is vegetarisch ook al goed. Ik wil het leven niet niet te moeilijk maken voor iemand die een maaltijd voor me maakt en niet bekend is met vegan koken. En ik laat me op een onbewaakt moment nog wel eens gaan met een ijsje of pannekoek. Maar het is wel steeds duidelijker aan het worden: hoe minder vlees we met z’n allen eten, hoe blijer onze biosfeer wordt. Om nog maar te zwijgen over hoe blij de koeien, varkens, kippen, en vissen worden.
Men zegge het voort!
Bedankt voor het lezen of luisteren, en tot de volgende aflevering,
Het ga jullie goed,
Filip
Nieuwsgierige koeien in Provincie Somogy, Hongarije. Foto: Filip Van Kerckhoven