"Viering is een soort voedsel dat we allemaal nodig hebben in ons leven, en elk individu brengt een speciaal recept of gave, zodat we samen een groot feestmaal maken. Vieren is een menselijke behoefte die we niet mogen en kunnen ontkennen. Het is rijker en voller als velen samen werken en dan samen vieren."
Corita Kent
“Celebrate good times, come on (Let's celebrate)”
Kool & The Gang
Film still van een lip-dub straatfeest in het Spaanse dorp Taradell, op een hit van de Britse anarcho-punk-rock-folk band Chumbawamba, juli 2010
Minstrelen
In de vorige aflevering van deze blog verhaalde ik over het overlijden van de moeder van mijn vrouw Agnes.
Ik vertelde hoe dat getuige zijn van dit sterven - het vierde afscheid in onze familie op enkele jaren tijd- me ook tot vertraging en reflectie bracht, en tot een bezinning over mijn doelen met A Biosphere Project. Maar ik stelde ook dat we de dood meer als een reden tot vreugde en zelfs feest zouden kunnen zien.
Ik nam de tijd om te overwegen wat mijn intentie eigenlijk is, in hoofdzaak. Wat probeer ik te doen, als ik het moet herleiden tot één eenvoudige zin? Wat is mijn hoofdintentie voor het komende jaar en de komende jaren? Geconfronteerd met de schijnbaar eindeloos complexe en moeilijke situatie waar we ons in bevinden (waar ik de omvang en implicaties van heb proberen schetsen in het tweede deel van mijn essay ‘Laten we niet meer praten over de klimaatcrisis’), wat is de bijdrage die ik in hoofdzaak probeer te leveren?
In één zin samengevat, zou ik willen helpen een nieuw verhaal te verspreiden. Zoals de minstrelen in de middeleeuwen rondreisden en hun verhalen ten berde brachten tot lering van het publiek in alle streken die ze bezochten, zo zou ik mijn bijdrage willen leveren aan het vertellen van een ander verhaal over de wereld dan hetgeen we (of toch de meesten onder ons) gewend zijn. En zoals de minstrelen zou ik dit ook door middel van reizen willen doen. Verhalen zijn in staat om wijsheden en waarheden over te brengen die zich niet in een andere vorm laten kennen. En dat is hoognodig. Want zoals radicaal ‘spiritueel’ econoom E.F. Schumacher het stelde:
“De mens is nu veel te slim geworden om zonder wijsheid te overleven. Daarom is de taak van onze generatie eerst en vooral die van metafysische reconstructie, eerder dan het eindeloos accumuleren van materiële bezittingen”.
Ik besefte dat ik de afgelopen jaren heel veel ben bezig geweest met het aanleggen van een ‘bibliotheek’ van verhalen en gezichtspunten van mensen die precies daarmee bezig zijn: het formuleren van een nieuw (maar tegelijk oeroud) verhaal voor de mens, een verhaal waarin de nieuwste ontwikkelingen in de wetenschap een verrassende overeenkomst vertonen met de oudste verhalen die de mens heeft genoteerd.
Bij deze wil ik dan voordat ik mijn geplande nieuwsbrief de wereld instuur, als ‘oud-nieuwsbrief’ in de komende edities een aantal van deze ‘vertellers’ ten tonele voeren. Ze hebben me de afgelopen jaren erg geïnspireerd en zullen dat de komende jaren vermoedelijk ook blijven doen. Ik wens jullie toe nader kennis te maken met hen en met hun vertelkunst, kennis en wijsheid. Het is voedsel voor de ziel, en dat hebben we meer dan ooit nodig.
Rondreizende minstrelen op een prent uit c. 1250 (bron: Spartacus Educational)
Chumbawamba!
Om te beginnen iets over muziek, hedendaagse minstrelen en feesten. Want zoals we de dood meer kunnen zien als een reden tot feest (zoals dat in sommige andere culturen het geval is), zo kunnen we ook het leven zelf elke dag zien als reden tot feest, iets wat we wel eens vergeten.
Dus muziek en wat pure energie. Ook om de indruk tegen te gaan dat activisme altijd treurig, bedrukkend, saai of serieus moet zijn. Er zijn voorbeelden te over van activisten die bovenal uitmuntende acteurs, zangers, muzikanten, kunstenaars waren, en hun kunst ook gebruikten of gebruiken om ons de weg te wijzen naar meer waarheid, schoonheid en ook plezier. Want plezier is essentieel voor ons leven, en ook in de natuur is plezier een gegeven dat we graag over het hoofd zien of wegredeneren vanuit ons mechanistische wereldbeeld. Zo zijn hedendaagse performers ook een nieuwe versie van de minstrelen, en kunnen ze doorheen hun kunst en hun energie ons op weg helpen als we het spoor bijster zijn.
Zo ben ik weer op de groep Chumbawamba gestuit, de eigenzinnige radicaal-activistische band uit de eighties en nineties. En zoals veel van de rondreizende minstrelen in de middeleeuwen had Chumbawamba ook een hart voor de armen en onderdrukten der aarde.
Er waren twee soorten minstrelen in de middeleeuwen: degenen die aangesteld waren aan een koninklijk of adellijk hof, en degenen die rondreisden. De reizende minstrelen waren niet gezagstrouw, en eerder avontuurlijk aangelegd. Ze brachten liederen die over de ‘gewone mensen’ gingen, vaak met een uitgesproken engagement en een rebelse ondertoon. Zo was Robin Hood één van de populaire figuren in de liederen en ballades van de rondreizende minstrelen.
Chumbawamba (1982-2012) had niet alleen een vreemde naam die niemand begreep (ze hebben de naam nooit verklaard), het was ook een band die alle genres verkende: punk, pop, rock, dance, folk... Maar bovenal was de groep ook erg geëngageerd en radicaal-anarchistisch, en stonden de leden op de bres voor sociale rechtvaardigheid en politieke bewustwording, en tegen het toen opkomende neoliberalisme van Margaret Tatcher en Ronald Reagan. En zoals de minstrelen, kozen ze de kant van de underdog, op een manier die in die tijd als eerder extreem werd ervaren, wat hen niet altijd in dank werd afgenomen. Toen ze met ’Tubthumping’ een wereldwijde monsterhit scoorden, was dat voor hen als anarchistische ‘underdogs’ een surreële ervaring. Ze gaven overigens consistent veel van hun winst weg aan politieke en sociale organisaties. En ze doorprikten ook graag het ‘nep-activisme’ van evenementen als Live Aid, omdat die de ware oorzaken van armoede en honger buiten beeld lieten. In hun hitnummer zelf hoef je overigens geen sociaal-politieke stellingname te verwachten. Als het al ergens over gaat, dan over hun buurman die een ernstig alcoholprobleem had. Maar de lyrics zijn ook wel geïnterpreteerd als een hart onder de riem voor activisten en een ode aan ‘resilience’, oftewel veerkracht:
We’ll be singing
When we’re winning
We’ll be singing
I get knocked down, but I get up again
You’re never gonna keep me down
I get knocked down, but I get up again
You’re never gonna keep me down (2X)
Chumbawamba (Photograph: Hayley Madden/Rex/Shutterstock)
In 2000 verscheen de fijne documentaire over de anarchistische groep, genaamd 'Well Done, Now Sod Off'. Je kan deze documentaire (die zowel lovers als haters aan het woord laat) hier bekijken op Youtube.
Vorig jaar (2022) werd er overigens een nieuwe documentaire uitgebracht over de geschiedenis van Chumbawamba, en de successen en ontgoochelingen van hun activisme in de muziekwereld van de jaren tachtig en negentig. Frontman Dunstan Bruce van de band blikt terug , en zoekt naar een nieuwe overtuiging om alsnog activist te zijn in een wereld die almaar verder de foute kant lijkt op te gaan. Je kan de trailer van deze documentaire hier bekijken.
Chumbawamba herinnerde de wereld eraan dat kunstenaars, performers en artiesten een potentieel hebben om een groot publiek te bereiken met een boodschap of met een verhaal dat anders is dan het dominante verhaal. En daardoor hebben ze, zo zou je kunnen stellen, in tijden waarin alles op het spel staat ook de verantwoordelijkheid om dat daadwerkelijk te doen. Dat is nooit zonder risico, want de ‘powers that be’ houden niet van een luis in de pels. Ook de middeleeuwse minstrelen werden als een bedreiging beschouwd door koning en adel. Meermaals werd er opgeroepen om de rondzwervende minstrelen te arresteren of anderzijds het zwijgen op te leggen. De leden van Chumbawamba bleven als hedendaagse minstrelen ook consequent hun nek uitsteken voor rechtvaardigheid, voor ecologie, voor waarheid en een betere wereld. Het is hoog tijd dat meer kunstenaars en artiesten dat ook weer beginnen doen, want soms lijkt het wel alsof iedereen in slaap gewiegd is door het overheersende verhaal en het alomtegenwoordige infotainment apparaat. Als de wereld een wake-up call nodig heeft, zijn artiesten en performers bij de eersten die die wake-up call kunnen toedienen.
In het hiernavolgende filmpje zie je de hele bevolking van het Spaanse dorp Taradell meedoen aan een wervelend lip-dub straatfeest dat in één beweging doorheen de straten is opgenomen. Het hele dorp gaat uit de bol op de tonen van het nummer ‘Tubthumping’, de grootste hit van Chumbawamba uit 1997. Drie en een halve minuut lang word je door de straten van Taradell gevoerd, eindigend met een grande finale op een plein aan de rand van het dorp waar heel Taradell meedanst. De lieve mensen van Taradell zullen zich misschien niet bewust zijn geweest van het activisme van Chumbawamba, maar wat mij betreft is dit een geweldige ode aan het leven, aan gemeenschap, en aan de vreugde. Enjoy!
Lip dub straatfeest in het Spaanse dorp Taradell op de hit ’Tubthumping’, juli 2010.
Tot zover deze ‘oud-nieuws brief’.
Binnen enkele weken een vervolg met enkele andere vertellers en performers van oude verhalen voor een nieuwe wereld.
Tot dan, het ga jullie goed, en vergeet niet te vieren dat we bestaan!
Filip
Kool & The Gang - Celebration (1980)
Comments