Greta (Hoop, deel 2)

---

"We kunnen de machthebbers niet langer laten beslissen wat politiek mogelijk is. We kunnen de machthebbers niet langer laten beslissen wat hoop is. Hoop is niet passief. Hoop is niet blah, blah, blah. Hoop is de waarheid vertellen. Hoop is actie ondernemen. En hoop komt altijd van de mensen."

Greta Thunberg

Alpenmeer in de Franse regio Queyras. Foto: Filip Van Kerckhoven

In de vorige post, de eerste van een reeks kortere bespiegelingen over alles wat de biosfeercrisis aangaat, gaf ik aan dat ieder van ons de mogelijkheid heeft om iets bij te dragen aan een wereldwijde respons op de vele ecologische crisissen die zich ontvouwen op onze planeet. En ik stelde daarbij dat we er niet op kunnen vertrouwen dat onze overheden uiteindelijk zullen doen wat nodig is om deze convergentie van ecologische crisissen aan te pakken, omdat de overheden en instellingen te nauw verweven zijn met de systemen die moeten veranderen. Ik stelde dat we allen deel kunnen uitmaken van het initiëren van de veranderingen die nodig zullen zijn, eerder dan afwachten tot ‘iemand anders het oplost’.

Verandering zal van onderuit moeten komen, zoals dat zo vaak het geval was in de geschiedenis.

Van de bevolking, zijnde dus u en ik.

Zij onder jullie die daar al mee bezig zijn, en die op één of andere manier zich al engageren om een respons te helpen formuleren op de gigantische ecologische en andere uitdagingen waar we voor staan: de planeet zal jullie dankbaar zijn - en met de planeet ons voltallige nageslacht.

Zij die geen idee hebben wat ze zouden kunnen betekenen in of bijdragen aan de transities die gaan komen, ik wil jullie vanuit mijn perspectief inspiratie en aanmoediging bieden in deze blog, en in de komende afleveringen zal ik suggesties doen in verband met de mogelijkheden die ieder van ons heeft om mee te helpen die transities vorm te geven en te versnellen.

Ik had het ook over Greta Thunberg, het Zweedse schoolmeisje dat in haar eentje een wereldwijde klimaatbeweging heeft geïnspireerd, tegen elke redelijke verwachting in.

Zij had als vijftienjarige scholier zonder uitzonderlijke kennis, invloed of mogelijkheden evengoed kunnen opgeven nog voor ze begon aan haar vrijdagse zitstakingen voor het Zweedse parlement. Zij had ook kunnen toegeven aan moedeloosheid, gebrek aan geloof in het eigen kunnen en de mogelijke effecten daarvan, en aan het soort van passiviteit waar we allemaal in min of meerdere mate aan toegeven. Ze had er ook voor kunnen kiezen om weg te kijken en ‘zorgeloos’ te leven zoals haar leeftijdsgenoten, zonder zich voluit te geven voor een initiatief dat vanuit elk ‘redelijk’ standpunt bekeken gedoemd leek om futiel te zijn.

Maar om één of andere reden ging ze ervoor, en begon ze aan een onderneming waarvan de meeste verstandige volwassenen haar verzekerd zouden hebben dat die zinloos zou zijn en geen enkel noemenswaardig gevolg zou hebben. Redelijkheid en gezond verstand hebben ook hun beperkingen, is weer eens bewezen. We moeten er van durven uitgaan dat het onmogelijke niet alleen mogelijk is, maar zelfs waarschijnlijk. Als we er maar onze schouders durven onder zetten. Dat heeft Greta bewezen, net zoals zovele visionairen en activisten voor haar.

Greta Thunberg voor het Zweedse parlement. Foto: Hanna Franzen/Britannica

Eén van de aspecten van Greta’s actie is dat ze zelf natuurlijk ook leeft wat ze predikt.

Ze heeft haar eigen gedrag en gewoonten veranderd om haar eigen ‘ecologische voetafdruk’ te verkleinen. Dat is natuurlijk essentieel: indien Greta niet consequent zou zijn op dat vlak, zou haar boodschap geen effect hebben.

Eén van de opmerkingen die activisten vaak krijgen van redelijke en verstandige mensen is dat wie de wereld wil verbeteren, eerst en vooral met zichzelf moet beginnen.

Op zich valt daar niets tegenin te brengen: we moeten inderdaad allemaal eerst voor eigen deur vegen.

Maar die waarheid moet er ons niet van weerhouden om ook verder te kijken: ook Greta heeft het daar niet bij gelaten. Ze had ook kunnen kiezen voor het enkel veranderen van haar eigen gedrag, en het verkleinen van haar eigen ‘ecologische voetafdruk’, zonder daar verder enige ruchtbaarheid aan te geven, zoals zovelen in stilte doen.

Maar dan zou ze nooit die impact hebben gehad op de wereldwijde verschuiving in bewustzijn die miljoenen heeft geïnspireerd en hoop en daadkracht heeft gegeven, en die ook al een grote politieke impact heeft gehad op Europees en zelfs wereldwijd niveau.

‘Verbeter de wereld, begin bij jezelf’, ja, maar dat is het begin en niet het einde. Temeer omdat een groot deel van het probleem niét met ons eigen individueel gedrag te maken heeft, maar met de aard van wereldwijde systemen die enkel met een wereldwijde politieke en sociale omwenteling kunnen aangepakt worden.

Greta Thunberg houdt een toespraak op de VN klimaattop in 2019. Foto: Ramón Cruz

Tientallen miljoenen mensen zijn al in stilte bezig met het veranderen van eigen keuzes inzake voeding, energie, mobiliteit, consumptie, reizen, enzoverder. Veel van die mensen zijn prachtig bezig, gewetensvol, met integriteit en een grote liefde voor de wereld.

Toch is er veel meer mogelijk én nodig. Het is niet genoeg om jezelf te verbeteren: we kunnen en moeten met z’n allen ook alles op alles zetten om de wereld te verbeteren. We kunnen en moeten elkaar ‘infecteren’ met hoop en daadkracht, zoals Greta zovelen heeft geïnspireerd. We kunnen en moeten onze overheden en instellingen ertoe brengen om de grote omwentelingen te initiëren die nodig zullen zijn om onze planeet leefbaar te houden.

Jazeker, Greta heeft heel veel gedaan om haar eigen ‘ecologische voetafdruk’ drastisch te verkleinen, maar haar impact op de verschuiving van het wereldwijde bewustzijn inzake de klimaatcrisis is een gevolg van haar acties die het publieke bewustzijn helpen veranderen, inspireren en tot actie aanmanen. En die collectieve impact is momenteel veel belangrijker voor de planeet dan wat ze heeft gedaan om haar eigen persoonlijke impact op die planeet te verkleinen.

Hoewel zoals reeds gezegd het één niet zonder het ander kan, en haar boodschap elk effect gemist zou hebben als ze zich zelf niet hield aan wat ze predikte. Het zijn beide kanten van dezelfde medaille. We kunnen geen verandering van systeem verwachten als we zélf niet bereid zijn te veranderen.

En ieder van ons kan op zijn/ haar eigen manier iets bijdragen aan het verschuiven van het collectief. Elke handeling en intentie heeft effect, ook op 'kleine' en 'lokale' schaal (de woorden die op misverstanden berusten). Maar we moeten ook onthouden dat we nooit zeker weten hoe groot het effect van onze intenties en daden kan zijn. Dat effect kan veel groter zijn dan we vooraf verwachten. Intentie heeft een kracht die niet onderschat moet worden (en we onderschatten die kracht voortdurend, om redenen waar ik ook op terug zal komen).

Indien we er met z’n allen van blijven uitgaan dat onze intenties en daden geen effect of gevolg kunnen hebben, zal dat ook zo zijn. Indien we er, zoals Greta, voor kiezen om tegen het ‘gezond verstand’ in te geloven dat veel meer mogelijk is dan wat we ons tot nu toe konden voorstellen, dan zal dat ook zo zijn. We creëren wat we geloven.

Laten we met z’n allen iets anders gaan geloven over onze kracht en mogelijkheden, òòk en vooral als de situatie hopeloos lijkt.

In volgende blogposts meer over de mogelijkheden voor ieder van ons om iets bij te dragen aan de verschuiving van het collectief, en ook meer over twee fenomenen die kunnen helpen om het onmogelijke mogelijk te maken: exponentiële vermenigvuldiging en de ‘domino theorie’.

Hierbij neem ik afscheid, en wens ik jullie een vervullende week toe,

Het ga jullie goed,

Filip

---

Vragen ter contemplatie

Kun je er akkoord mee gaan dat het in de huidige wereldwijde crisis nodig is dat we met z’n allen méér gaan doen dan we tot nu toe gedaan hebben?

Kun jij je voorstellen dat jij kan bijdragen aan een wereldwijde beweging met als doel samenlevingen, de overheden en instellingen te motiveren tot ingrijpende sociale en ecologische omwentelingen?

Indien ja, wat voor rol zou jij daar in kunnen spelen (bedenk daarbij dat geen enkel initiatief zinloos is en dat élke intentie en daad een gevolg kan hebben)?

Indien nee, waarom geloof je dat?

En indien nee, wie denk jij dat het wél zal kunnen?

Ochtendlicht en walnotenboom, provincie Somogy, Hongarije. Foto: Filip Van Kerckhoven